Το φαινόμενο των Νεομαρτύρων στην περίοδο της Τουρκοκρατίας

Σεβασμιώτατε, κ. Δήμαρχε, αξιότιμα μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου, κυρίες και κύριοι,

Με αιφνιδίασε ευχάριστα η τηλεφωνική επικοινωνία μου με την Αντιδήμαρχο, κ. Άννα Γεωργιοπούλου, προκειμένου να μου ζητήσει να μιλήσω στην Ημερίδα σας, εδώ στην Ανδραβίδα, με θέμα τους Νεομάρτυρες. Αποτελεί ελπίδα, για τους σκοτεινούς και πονηρούς καιρούς που ζούμε, η πρωτοβουλία σας να φέρετε στο προσκήνιο τους Νεομάρτυρες. Σας ευχαριστώ, λοιπόν, για την τιμή που μου κάνατε να συμμετάσχω και εγώ σ’ αυτή σας την εμπνευσμένη και θαρραλέα εκδήλωση.

Σε μια περίοδο, όπως η σημερινή, που αναγορεύονται σε ήρωες και πρωταθλητές, οι κάθε είδους ευτελείς και αλλοτριωμένες ανθρωποειδείς μορφές και όπου οι φιλοσοφικές, ιστορικές αλλά δυστυχώς και θεολογικές Πανεπιστημιακές Σχολές διαγκωνίζονται για να ξεπεράσει η μια την άλλη σε εκσυγχρονισμό, δηλαδή σε υποτίμηση ή και τέλειο αποχρωματισμό όλων των παραδοσιακών αξιών, και της εθνικής ταυτότητας που συναπαρτίζεται για τους Έλληνες από την Ορθοδοξία και την Πατρίδα, σ’ αυτή την περίοδο, λέγω, εμείς θα αντιτάξουμε στα παγκοσμιοποιημένα και Νέας Εποχής βιβλία, κάτι άλλα βιβλία που ονομάζονται Μαρτυρολόγια και που το περιεχόμενό τους έχει γραφτεί με αίμα, το αίμα των αληθινών ηρώων και πρωταθλητών της πίστης, αλλά και της εθνικής αντίστασης, όπως είναι η ζωή και το μαρτύριο των λεγομένων Νεομαρτύρων της περιόδου της Τουρκοκρατίας και όχι μόνο, γιατί Νεομάρτυρες έχουμε και στα επόμενα της Τουρκοκρατίας χρόνια. Μπροστά στις ολοφώτεινες ταυτότητες των Νεομαρτύρων ωχριούν και τρέπονται σε άτακτη φυγή οι κάτοχοι των λεγομένων ιδεολογικών ταυτοτήτων του δήθεν Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης, δηλαδή οι κατασκευασμένες ταυτότητες του «προοδευτικού» ή του «συντηρητικού». Τέτοια πλαστά διλήμματα ήταν ανύπαρκτα τόσο για τους αγωνιστές της πίστης Νεομάρτυρες όσο και για τους προπονητές τους, τους αλείπτες λεγόμενους, όπως ήταν συνήθως οι αγιορείτες μοναχοί και μεταξύ αυτών οι άγιοι Μακάριος Νοταράς, Αθανάσιος Πάριος, Νικόδημος Αγιορείτης κ.α., που υπήρξαν οι ίδιοι και συγγραφείς των Μαρτυρολογίων. Οι Νεομάρτυρες δεν αποκεφάλιζαν τους κατακτητές τους, για να υπερασπιστούν και να προωθήσουν τα ιδανικά τους της πίστης αλλά και της ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφοσύνης, όπως έκαναν οι επαναστάτες της Γαλλίας που αποκεφάλιζαν ακόμα και τους ίδιους τους συναγωνιστές τους, αντίθετα οι Νεομάρτυρες πρόσφεραν τη ζωή τους χωρίς να ασκούν βία, και με μια απίστευτη προθυμία, περιφρονώντας έτσι τον τύραννο Μουσουλμάνο που τους αποκεφάλιζε με απίστευτα μαρτύρια δίνοντας ταυτόχρονα κουράγιο και ελπίδες στους υπόδουλους των Οθωμανών ότι η απελευθέρωση πλησιάζει. Αμέσως μετά το μαρτύριο οι νέοι αθλητές που αχρήστευαν τον αντίπαλο, την Άγαρ, δηλαδή την Τουρκία με όπλα πνευματικά και όχι με πάλη, ανακηρύσσονται αμέσως άγιοι από τον Λαό και όχι από την επίσημη εκκλησία, δηλαδή το Οικουμενικό Πατριαρχείο, και ο τόπος της θυσίας τους γίνεται «χώρος αθλοφόρων» και στεφανώνονται από τον αθλοθέτη Χριστό, και το αδούλωτο φρόνημά τους εγκωμιάζεται μέχρι σήμερα με ύμνους. Έχουμε λοιπόν άλλου είδους Ολυμπιακούς αγώνες, και Ολυμπιονίκες, όπως γράφει ο Δαμασκηνός Στουδίτης, στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, με διαφορετικούς αθλητές και διαφορετικά έπαθλα και παραδίδονται σε αιώνια τιμή και μνήμη τόσο με τις μελωδικότατες ασματικές Ακολουθίες τους, όσο και με τις ζωγραφικές απεικονίσεις τους, όπως τοιχογραφίες, χαλκογραφίες, φορητές εικόνες. Οι Νεομάρτυρες δεν ήταν επαγγελματίες ιδεολόγοι, ούτε κάτοχοι παιδείας. Δεν ήταν ακόμη οπαδοί του Διαφωτισμού, αλλά διέθεταν τον εσωτερικό φωτισμό. Γνωρίζουν να προσφέρουν χωρίς δισταγμό και με χαρά την ίδια τη ζωή τους για να υπερασπιστούν αυτό που πίστευαν, δηλ. τα ιδανικά τους της Πίστης τους και της Ελευθερίας της πατρίδας τους. Δεν προστάτευαν το άτομό τους, όπως έκανε η λογοκρατία του Διαφωτισμού που, καλλιεργούσε τον άκρατο ατομικισμό με τις θεωρίες του, ότι δήθεν η γνώση και ο ορθός λόγος οδηγούν στην αλήθεια και την ελευθερία. Αυτή η γνώση οδήγησε, όπως ξέρουμε, τον Ναπολέοντα να εισβάλλει στα κράτη και να τους αφαιρέσει την ελευθερία τους μέχρι που κατάλαβε, με το Βατερλώ του στη Ρωσσία, ότι η ελευθερία η ισότητα και η αδελφοσύνη των λαών, δεν είναι προϊόντα των όπλων και της αποκλειστικής καλλιέργειας του Ορθού Λόγου, αλλά άλλων δυνάμεων, που εκφεύγουν της λογοκρατίας και της επιστήμης. Άλλωστε, υψηλή επιστήμη διέθεταν και οι Γερμανοί, που όμως η επιστήμη τους, τους οδήγησε στα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, ωστόσο οι σπουδές τους, η παιδεία τους ήταν υψηλοτάτου επιπέδου, δεν ήταν αγράμματοι σαν τους δικούς μας, ταπεινούς εργάτες, τους Νεομάρτυρες. Οι Νεομάρτυρες, όμως, ξεπερνούσαν τη λογική, έφθαναν στη θέωση, ήταν θεόπτες. Έτσι, σε όλη την περίοδο της οδυνηρής δουλείας σκόρπιζαν θεϊκό φως στις καρδιές και τα δικά τους όπλα, τα πνευματικά και οι θυσίες τους, οδήγησαν στην ελευθερία, που σήμερα διακυβεύεται πάλι από τους παντοειδείς πολιτικούς και εκκλησιαστικούς «πεφωτισμένους» και επαγγελματίες «εκσυγχρονιστές» και οι οποίοι κωφεύουν στην αγιοπατερική εντολή «Να μη μετακινείς όρια αιώνια των πατέρων σου».

Οι φοιτητές σήμερα στις Φιλοσοφικές και Θεολογικές Σχολές ταλανίζονται από διδάσκοντες που λοιδωρούν – αν δεν αγνοούν παντελώς – και χλευάζουν τις έννοιες θυσία, ταπείνωση, αγάπη, πίστη, θέωση, ανεξικακία, νόημα ζωής, ησυχασμό, παραδόσεις της Ορθόδοξης ζωής και πνευματικότητας.

Το δικό τους εκπαιδευτικό λεξιλόγιο είναι: «Ο εαυτός μου», «ο κόσμος μου», η δήθεν «επικοινωνιακή διαφάνεια».

Οι βίοι αγίων δεν περιλαμβάνονται στα γνωστικά αντικείμενα των Πανεπιστημιακών Σχολών και ας είναι τα κείμενα αυτά τα ωραιότερα έργα της αφηγηματικής πεζογραφίας, τα Συναξάρια, δηλ. οι Βίοι Αγίων γραμμένοι μάλιστα σε άψογη δημοτική γλώσσα, μια γλώσσα του λαού, που καλλιεργήθηκε σε όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας και δεν περίμεναν οι άγιοι πατέρες, συγγραφείς των Συναξαρίων στη δημοτική γλώσσα να τους φωτίσει ο περιβόητος και πεφιλημένος για τους σύγχρονους Γλωσσολόγους και Λεξικογράφους, εγκωμιαζόμενος Ψυχάρης, που έβγαλε το Ταξίδι του το 1888 και θεωρήθηκε, γιατί εξυπηρετούσε φανερές σκοπιμότητες, ως ο πρωτεργάτης του δημοτικισμού.

Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας τα κείμενα αυτά ήταν από τους πιο εύκαρπους και εύχυμους κλάδους της Φιλολογικής και Θεολογικής Γραμματείας μας. Ευτυχώς οι πεζογράφοι μας, σε αντίθεση με τις ελλιπέστατες Ιστορίες της Λογοτεχνίας και τις κατευθυνόμενες προθέσεις των διδασκόντων, ακολουθούν δικές τους διαδρομές και κολυμπούν μέσα στα Συναξάρια και τα υμνογραφικά τους εγκώμια. Αυτοί οι λογοτέχνες είναι ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης, ο Φώτης Κόντογλου, ο Σαμαράκης, αλλά και ο αμφιλεγόμενος Καζαντζάκης.

Απέναντι επίσης στους ποικιλώνυμους παραχαράκτες της ιστορίας που αυτοαποκαλούνται δήθεν πνευματική ηγεσία και «ιστορικοί», βρισκόμαστε στην ευχάριστη θέση να αντιτάξουμε αληθινούς επιστήμονες ιστορικούς, πανεπιστημιακούς καθηγητές, που δεν απέκρυψαν, δεν αλλοίωσαν και δεν αποσιώπησαν τον τεράστιο ρόλο που διαδραμάτισαν οι Νεομάρτυρες μαζί με τους Εθνομάρτυρες σε όλη την περίοδο της Τουρκοκρατίας, προκειμένου να διατηρηθεί αλώβητη και η ορθόδοξη και η εθνική ταυτότητα. Θα κλείσω με τις διαπιστώσεις ενός αναμφισβήτητου κύρους αριστερού ιστορικού καθηγητή, του Νίκου Σβορώνου, που έγραφε ότι η Εκκλησία έχει να δείξει μεγάλο αριθμό νεομαρτύρων, που είναι σύγχρονα και ήρωες της Χριστιανικής πίστης και ήρωες της εθνικής αντίστασης. Και σε άλλο βιβλίο του ανατρέπει τα κατασκευασμένα ιδεολογήματα των παραχαρακτών της ιστορικής αλήθειας σε ό,τι αφορά την Ορθόδοξη Εκκλησία, τους εξισλαμισμούς και τους Νεομάρτυρες. Γράφει:

«…Οι αξιόλογες προσπάθειες της Ορθόδοξης Εκκλησίας, οι αγώνες της για τη διαφύλαξη της χριστιανικής πίστης και την καθαρότητα της Ορθοδοξίας, τα μέτρα για το σταμάτημα των εξισλαμισμών, αποτελούν θεμελιακή συμβολή για τη διατήρηση της εθνικής συνείδησης των Ελλήνων, και συνεχίζει, Οι Νεομάρτυρες, συχνό φαινόμενο της εποχής, που δέχονται το μαρτυρικό θάνατο για τη χριστιανική τους πίστη, είναι συγχρόνως και οι πρώτοι εθνικοί ήρωες του Νέου Ελληνισμού. Οι ακολουθίες τους παίρνουν συχνά το χαρακτήρα εθνικοθρησκευτικών ποιημάτων και φέρνει ένα παράδειγμα από την Υμνολογία για τους νεομάρτυρες: ‘Δέχου ω Τριάς προσκυνητή,/δέχου, ω θεάνθρωπε Λόγε,/τους νεομάρτυρας τούτους,/ους προσάγει σου γένος αιχμάλωτον/[…] και ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΝ ΑΝΤΙΔΟΣ /και πταισμάτων συγχώρησιν’. Δηλαδή να προσθέσω εγώ προσεύχονται οι υμνογράφοι, εγκωμιαστές των Νεομαρτύρων στον Τριαδικό Λόγο και τον παρακαλούν να δεχθεί τους Νεομάρτυρες, που στέλνει ενώπιον του Θεού το αιχμάλωτον γένος και του ζητούν να χαρίσει την ελευθερία σ’ αυτό το δούλο γένος, ως ανταπόδοση στην προσφορά της ζωής των Νεομαρτύρων.

Άλλωστε, προσθέτει ο Σβορώνος, στους πρώτους αιώνες της Τουρκοκρατίας η Εκκλησία όχι μόνο δεν αντιτίθεται στα απελευθερωτικά κινήματα που υποκινούνται από τις δυτικές χριστιανικές δυνάμεις, αλλά συχνά συμμετέχει ενεργά και πολλές φορές τα κατευθύνει.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία βρίσκεται έτσι επικεφαλής των δυνάμεων που οργανώνουν την άμυνα του Ελληνισμού και εξασφαλίζουν την διατήρησή του μέσα στις δύσκολες συνθήκες της κατάκτησης, και συνδέεται άρρηκτα με το Έθνος. Εμφανίζεται συγχρόνως ως η μόνη πολιτική δύναμη που συνεχίζει κατά κάποιον τρόπο τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και ενσαρκώνει το όνειρο ενός μελλοντικού ενιαίου ελληνικού χριστιανικού κράτους. Η εθνική ιδέα βρίσκεται περισσότερο παρά ποτέ συνδεδεμένη με τη χριστιανική Ορθοδοξία και, διαμέσου της Εκκλησίας, με το όνειρο μιας εξελληνισμένης χριστιανικής Αυτοκρατορίας…».

Αυτά είπε ο επιστήμονας ιστορικός Σβορώνος. Όσο για τους άλλους σύγχρονους «ιστορικούς» που διακωμωδούν κάθε τι Ελληνικό και Ορθόδοξο και λοιδωρούν τους Νεομάρτυρες, όπως έκανε ο Φίλιππος Ηλιού, μας αρκεί να τους δώσουμε την απάντηση του Κολοκοτρώνη γι’ αυτές τις συκοφαντίες τους και τις διαβολές τους. Είπε λοιπόν ο Κολοκοτρώνης για τις χαλκευμένες συκοφαντίες στο πρόσωπό του:

«Ο κάλπικος παράς μένει στο νοικοκύρη του»

Ευχαριστώ

Πηγή Υλικού:

Μαρία Μαντουβάλου Αναπληρώτρια Καθηγήτρια των σχέσεων της Νεολληνικής Φιλολογίας με την Αρχαία και Βυζαντινή Γραμματεία της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Επιλογή υλικού

Αικατερίνη Διαμαντοπούλου

Υπεύθυνη Υλικού των Ιστοχώρων του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων