Το Σαραντάριο Όρος

Απολυτίκιο ήχος πλ. α΄

Ἐν ἐρήμῳ νηστεύσαντα τὸν Θεάνθρωπον

ἐχθρὸς Σατάν ἐκπειράζων

ᾔτει τοὺς λίθους δεικνὺς

ἵνα γένωνται αὐτῶ ἄρτοι πεινάσαντι,

καὶ εἰς ὄρος ἀναγαγὼν

βασιλείας κοσμικὰς ὑπέδειξε αὐτῷ λέγων:

Εἰ προσκυνήσεις μοι δώσω,

Χριστὸς δὲ ἔφη: Θεῷ δεῖ προσκυνεῖν.

 

Το Σαραντάριο Όρος βρίσκεται προς τα Βορειοδυτικά της Ιεριχούς και σε μικρή απόσταση από τις μεγάλες υδρευτικές πηγές του Προφήτου Ελισσαίου. Βρίσκεται σε υψόμετρο 492 μέτρα από την επιφάνεια της Νεκράς Θάλασσας  και 98 μέτρα από την επιφάνεια της Μεσογείου. Το Σαραντάριο Όρος έχει σχήμα κωνικό και στην κορυφή του υπάρχουν ερείπια φρουρίου. Εκεί υπάρχουν ερείπια χριστιανικής Εκκλησίας και διασκορπισμένα οικοδομικά υλικά, όπως κιονόκρανα και τεμάχια κιόνων. Επίσης εντός του φρουρίου υπάρχουν δεξαμενές, που χρησιμοποιούνταν για τη συλλογή των νερών της βροχής, προς ύδρευση της Ιεράς Μονής.

Ο επισκέπτης του Σαραντάριου Όρους μπορεί να ατενίσει τον ορίζοντα και να απολαύσει ανατολικά την πεδιάδα πέρα του Ιορδάνου ποταμού και πιο πέρα το Όρος Ναβαύ και τα Οροπέδια της Περαίας, βόρεια στο βάθος το Όρος Ερμών με χιονισμένη την κορυφή, νότια τη Νεκρά Θάλασσα και δυτικά την έρημο του Ιούδα.  Μετά από ανάβαση περίπου 20 λεπτών, η οποία συμβολίζει τον ανηφορικό δρόμο της ζωής μας, τον πνευματικό μας αγώνα που πραγματοποιείται εν μέσω δυσκολιών και εμποδίων, με μόχθο και ιδρώτα.

Ο στενόμακρος διάδρομος που βρίσκεται στην είσοδο της Ιεράς Μονής περικλείεται από τα δεξιά με πανύψηλους βράχους. Αριστερά υπάρχει σειρά από κελιά και το Αρχονταρίκι της Ιεράς Μονής.  Προχωρώντας προς το τέλος του διαδρόμου φτάνει ο επισκέπτης σε μεγάλο ευρύχωρο και δροσερό σπήλαιο. Μετά το αναπαυτήριο του σπηλαίου προχωρεί προς το Καθολικό της Ιεράς Μονής, ήτοι την Εκκλησία η οποία είναι αφιερωμένη στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου.

Το Σαραντάριο Όρος καθαγιάστηκε από τον Κύριο Ιησού Χριστό, ο οποίος δέχτηκε τον πειρασμό και τον κατανίκησε με το Λόγο του Θεού, τη νηστεία και την προσευχή. Η παράδοση αναφέρει ότι υπήρχε προσκύνημα στον τόπο του πειρασμού από τον 4ο αιώνα, κάτι που αναφέρει και η Αγία Αιθερία στο οδοιπορικό της. Άλλη παράδοση αναφέρει ότι οι πατέρες της ερήμου προσέρχονταν στα σπήλαια του Δούκα που βρίσκονται στους πρόποδες του Σαραντάριου για να εκτελέσουν την τεσσαρακονθήμερη νηστεία, μιμούμενοι τον Κύριο. Ο Στέφανος ο Θαυματουργός αναφέρεται ότι ήρθε στα σπήλαια αυτά που ήταν κοντά στη Λαύρα του Αββά Χαρίτωνος, για να εκτελέσει την περίοδο της νηστείας, μιμούμενος τον Άγιο Σάββα και τον Άγιο Ευθύμιο «εις τιμήν του Αγίου Σάββα». Όμως ο Άγιος Σάββας έζησε τον Ε΄ αιώνα, άρα το Σαραντάριο Όρος, ήταν ευρέως γνωστό και πριν την εποχή του Αγίου Σάββα σαν το Όρος του πειρασμού.

Άλλη μαρτυρία είναι το μαρτύριο των εξήντα τριών αγίων μαρτύρων, οι οποίοι αφού συνελήφθησαν στην Ιερουσαλήμ από τους Αγαρηνούς, μαρτύρησαν κατά τους χρόνους του Λέοντα του Ισαύρου (717-741). Την περιγραφή αυτού του μαρτυρίου συνέγραψε ο μοναχός Συμεών ο πρεσβύτερος και ησυχαστής του Σαραντάριου Όρους. Άλλη μαρτυρία του Σεβούλφου (1095) λέγει ότι ανατολικά του τάφου του Αγίου Λαζάρου «εἶναι ὁ τόπος ἐν ᾧ ὁ Κύριος ἐνήστευσε τεσσαράκοντα ἡμέρας καὶ ἐπειράσθη ὑπὸ τοῦ διαβόλου, ἀλλὰ δὲν ἐνικήθη». 

Η οροφή της Εκκλησίας είναι βράχος ο οποίος υποβαστάζεται προς τα ανατολικά στο μέσο του Ναού από δύο παραστάδες, οι οποίοι διαιρούν το Ναό σε δύο μέρη.  Το ανοιχτό μέρος της στέγης από το βράχο της οροφής μέχρι το εικονοστάσι καλύπτεται με τρούλο, ο οποίος έχει οκτώ παράθυρα. Μέσα στον κυρίως Ναό, επί του δυτικού τοίχου του σπηλαίου, υπάρχει εντειχισμένη πλάκα, η οποία αναφέρει τα εξής:

«Ἐνταῦθα τεσσαράκοντα ἡμέρας ἦν νηστεύων Υἱὸς ἀνθρώπου

γεγονὼς ὁ πάντων κυριεύων ἐνταῦθα ὁ ἀπείραστος Δεσπότης ἐπειράσθη

καὶ ὡς χρυσὸς ὁ δίκαιος τριχῶς ἐδοκιμάσθη

καὶ πειρασθεὶς ἐγένετο λιμὴν πειραζομένοις

τοῖς ἀσθενέσι συμπαθὴς ἐλπὶς ἀπηλπισμένοις.

Ὦ εὐλαβὲς προσκυνητά, ἐν πειρασμοῖς τοῦ βίου

μνημόνευε διηνεγκῶς τῶν πειρασμῶν Κυρίου

εἰς τὴν Μονὴν δὲ εἰσελθὼν ἀνάπαυσον τὸ σῶμα

τῇ προσευχῇ ἀγνίσθητι, ἐστιάσον τὸ ὄμμα

τὰ πάντ’ ἀνοικοδώμησε ὁ ζῆλος Ἀβρααμίου

εὐλάβεια χριστιανῶν καὶ δεξιὰ Κυρίου» (1903)  

Το εικονοστάσι είναι κομψότατο και ξυλόγλυπτη χρονολογία στα βημόθυρα της ωραίας πύλης και κάτω από το δικέφαλο αετό αναφέρει «1903 Νοεμβρ. 14». Το εικονοστάσι κοσμούν μεταξύ άλλων η εικόνα της Θεοτόκου ένθρονου, της Γοργοεπήκοου και δίπλα του Ευαγγελισμού.

Στα δεξιά του κυρίως Ναού υπάρχει σκάλα με δεκατρία σκαλιά, η οποία οδηγεί στο μικρό παρεκκλήσιο του πειρασμού. Περιλαμβάνει το χώρο όπου ο Κύριος νήστευσε και επειράσθη από τον πονηρό. Μόλις ανέβει κανείς στα δεξιά και κάτω από την αγία Τράπεζα, υπάρχει ο ιερός λίθος στο οποίο σώζονται τα αποτυπώματα των γονάτων του Κυρίου, που προσευχόταν στο Θεό Πατέρα Του κατά τον πειρασμό από τον πονηρό. Το ύψος του λίθου είναι πενήντα επτά εκατοστά. Στην αψίδα του ιερού αυτού χώρου υπάρχει εικόνα που παριστάνει τον Κύριο μεταξύ των αγγέλων και η επιγραφή «Καὶ ἦν ἐκεῖ ἐν τῇ ἐρήμῳ ἡμέρας τεσσαράκοντα πειραζόμενος ὑπὸ τοῦ σατανᾶ καὶ ἦν μετὰ τῶν θηρίων καὶ οἱ ἄγγελοι διηκόνουν αὐτῷ» (Μαρκ. Α΄ 13). Το παρεκκλήσιο επιστεγάζεται  με μικρό τρούλο, ο οποίος έχει τέσσερα παράθυρα. Τα τρία είναι ανοικτά και το τέταρτο κλειστό, διότι ανοίγει στο βράχο.

Σύμφωνα με τη διήγηση του κατά Ματθαίον Ευαγγελίου ( Κεφ. Δ΄ 1-11), ο Κύριος μετά τη βάπτισή του στον παρακείμενο ποταμό Ιορδάνη από τον Ιωάννη, «ἀνήχθη εἰς τήν ἔρημον πειρασθῆναι ὑπό τοῦ διαβόλου»  (Ματθ. Δ΄ 8).

Κάτω από την Ιερά Μονή του Σαραντάριου Όρους υπάρχουν σπήλαια, τα οποία ονομάζονται του Προφήτη Ηλία και αυτό διότι βρίσκονται στην κοιλάδα του χειμάρρου Χοράθ, όπου κρύφτηκε ο Προφήτης Ηλίας για να αποφύγει το θυμό του ασεβούς βασιλιά Αχαάβ και της συζύγου αυτού Ιεζάβελ. Ένα από τα σπήλαια αυτά μετασχηματίστηκε σε Εκκλησία, στην οποία υπάρχουν και εικονογραφίες κατεστραμμένες.

Στον ίδιο μοναστικό χώρο άκμασε η Λαύρα του Δούκα, η οποία ήταν το δεύτερο μοναστικό κέντρο μετά τη Λαύρα του Αββά Χαρίτωνος. Ο Άγιος Ελπίδιος οργάνωσε τη Λαύρα και κοντά του μόνασε ο Ελενουπόλεως Επίσκοπος Παλλάδιος (387). Η Λαύρα του Αγίου Ελπιδίου επονομάστηκε Λαύρα του Δούκα. Περιήλθε όμως σε παρακμή, μετά την κοίμηση των μεγάλων ασκητικών μορφών που την  συνέστησαν, ώστε ο Άγιος Σάββας που την επισκέφτηκε στα τέλη του Ε΄ αιώνα να βρει μόνο έναν αναχωρητή από τους τριάντα οκτώ που ζούσαν εκεί. Μάλιστα αυτός ο τελευταίος ασκητής, κατά θεία παραχώρηση ανέμενε τον Άγιο Σάββα και μετά κοιμήθηκε.  

Στα σπήλαια της Λαύρας αυτής κατέφυγαν κατά τη βάρβαρη επιδρομή των Περσών οι πατέρες της Ιεράς Μονής Χοζεβά για να βρουν προστασία, πλην όμως οι Ιουδαίοι της περιοχής υπέδειξαν στους Πέρσες τα σπήλαια και, αφού τους συνέλαβαν, τους οδήγησαν στην αιχμαλωσία. Σύμφωνα με άλλη μαρτυρία τον 8ο αιώνα επί Στεφάνου του Θαυματουργού και Σαββαϊτου υπήρχε στα σπήλαια της Ιεράς Μονής μόνο ένας αναχωρητής. 

 

Πηγή υλικού

Ζαχαρίας Ραπτόπουλος, Το Σαραντάριον Όρος και η εν αυτώ Ιερά Μονή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, Εκδόσεις Δάδα, Έκδοσις Β΄, Λεμεσός 2006, σ. 17-33

 

Επιλογή υλικού

Αικατερίνη Διαμαντοπούλου, Υπεύθυνη υλικού των Ιστοχώρων του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων 




ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ
Powered by active³ CMS - 29/03/2024 6:01:15 μμ