Ο Θεόδωρος και Γενναίος (Ιωάννης) Κολοκοτρώνης – «Ελληνικά υπομνήματα, ήτοι επιστολαί και διάφορα έγγραφα αφορώντα την ελληνικήν Επανάστασιν 1821-1827»

Ο Θεόδωρος και Γενναίος (Ιωάννης) Κολοκοτρώνης – «Ελληνικά υπομνήματα, ήτοι επιστολαί και διάφορα έγγραφα αφορώντα την ελληνικήν Επανάστασιν 1821-1827»

Πολλά έχουν γραφεί για τους σπουδαίους αγωνιστές της Εθνικής Επανάστασης του 1821 και κυρίως για τους Θεόδωρο και Γενναίο (Ιωάννη) Κολοκοτρώνη. Πρόσφατα παρουσιάστηκε ένα ιστορικό κειμήλιο σχετικά με το Γενναίο (Ιωάννη) Κολοκοτρώνη, το οποίο ανατυπώθηκε για πρώτη φορά μετά το 1856. Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Μαντινείας & Κυνουρίας κ.κ. Αλέξανδρος αποκαλεί το ως άνω σύγγραμμα ως ένα ιστορικό πολύτιμο θησαυρό.

Για το συγκεκριμένο έργο πραγματοποιήθηκε παρουσίαση από την Αθηναϊκή εφημερίδα «ΕΣΤΙΑ» (Αριθμός φύλλου 39141, Σάββατο 17 Δεκεμβρίου 2011), το οποίο παρατίθεται αυτούσιο ως εξής: «Ἀποτέλεσε πολύ εὐχάριστη ἔκπληξη ἡ περιέλευσις στά χέρια μας, χάρις στήν πρωτοβουλία εὐγενῶν φίλων καί ἀναγνωστῶν, ἑνός βιβλίου πού εἶχε καταστῆ ἀνεύρετο ἀκόμη καί στά παλαιοβιβλιοπωλεῖα. Πρόκειται γιά τό ἐκδοθέν ἀρχικῶς κατά τό 1856 ἀπό τόν ὑποστράτηγο Γενναῖο (Ἰωάννη) Θεοδώρου Κολοκοτρώνη μέ τόν τίτλο: Ἑλληνικά Ὑπομνήματα, ἤτοι Ἐπιστολαί καί διάφορα ἔγγραφα ἀφορῶντα τήν Ἑλληνικήν Ἐπανασταστιν ἀπό 1821 μέχρι 1827, πού ἐπανεξεδόθη προσφάτως ἀπό τίς Ἐκδόσεις Καγιάφας Στεμνίτσα (Ὕψους) Γορτυνίας Ἀρκαδίας στήν Κυπαρισσία. Ὁ τόμος ἀποτελεῖ τήν  πιστή  ἀνατύπωση τοῦ πρωτοτύπου τοῦ 1856, πού ἐλήφθη ἀπό τήν Βιβλιοθήκη τοῦ Γυμνασίου τῆς Κυπαρισσίας, στήν ὁποία εἶχε δωρηθῆ ἀπό τόν πάππο τοῦ σημερινοῦ ἐκδότου, βιβλιοπώλου στήν Κυπαρισσία Παναγιώτου Ἄ. Καγιάφα. Στήν σημερινή ἔκδοση προσετέθησαν ὡς ἐπίμετρο ἕνας πανηγυρικός λόγος τοῦ ὑποστρατήγου ἐν ἀπ. κ. Στυλιανοῦ Ι. Δράκου, τά ἀρχειακά στοιχεῖα πού μαρτυροῦν τήν συμμετοχή τῆς οἰκογενείας Καγιάφα κατά τόν Ἀγῶνα τοῦ 1821 ἐκ τοῦ Ἀρχείου Ἀγωνιστικῶν τῆς Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης τῆς Ἑλλάδος καί κάποιες φωτογραφίες.

Τά βιβλία πού ἀναφέρονται στήν Ἑλληνική Ἐπανάσταση κατά τά τελευταῖα ἔτη σπανίζουν δραματικῶς, καθώς οἱ νεώτεροι δέν τολμοῦν νά προσεγγίσουν τά χειρόγραφα τῆς ἐποχῆς τοῦ 19ου αἰῶνος, ἴσως ἐπειδή ἀπαιτεῖ προσπάθεια καί κόπο ἐπειδή πολλά ἀπό τά ἔγγραφα ἔχουν γραφῆ ἀπό πρόσωπα ὀλιγογράμματα καί σέ γλῶσσα ἀκόμη ἀρκετά ἀδιαμόρφωτη. Τά ἔγγραφα αὐτά «ἀπωθοῦν» ἐντόνως τούς νεαρούς «ἐρευνητές» πού στέλλονται στά Γενικά Ἀρχεῖα τοῦ Κράτους καί «προσκόπτουν» στήν κατά τήν γνώμη τούς «ἀβελτηρία» τῶν ἀρχειακῶν ὑπευθύνων νά….. δακτυλογραφήσουν τά ἔγγραφα αὐτά! Ἔτσι τά γεγονότα καί τά πρόσωπα τοῦ 1821 περιπίπτουν διαδοχικῶς σέ λήθη καί σέ ἀπαξία τῶν νεωτέρων, καθώς μάλιστα ἡ σχολική διδασκαλία τῆς Ἱστορίας περιορίζεται συνεχῶς.

Ἡ ἀνατύπωσις τοῦ βιβλίου τοῦ Γενναίου (Ιωάννη) Κολοκοτρώνη ( τό ὁποῖο δέν ἔχει σταλῆ στά βιβλιοπωλεῖα, ἀλλά διατίθεται ἀπ’ εὐθείας ἀπό τόν ἐκδότη) ἀποτελεῖ λαμπρή εὐκαιρία νά θυμηθοῦμε καί πάλιν τήν ἡρωική ἐποχή τοῦ Μεγάλου Ἀγῶνος τῆς Παλιγγενεσίας. Ὁ Γενναῖος (Ἰωάννης) Κολοκοτρώνης ἦταν δευτερότοκος γυιός τοῦ Θεοδώρου Κολοκοτρώνη καί τῆς συζύγου του Αἰκατερίνης Καρούσου καί γεννήθηκε στήν Ζάκυνθο τό 1806, ὅπου εἶχε καταφύγει ἡ οἰκογένεια Κολοκοτρώνη μετά τήν σκληρή δίωξη ἐναντίον τῶν Κολοκοτρωναίων μετά τά Ὀρλωφικά, κατά τά ἔτη 1805-1806, ὅταν ἐσφάγησαν ἤ ἔπεσαν ὑπέρ πατρίδος τουλάχιστον 28 μέλη τῆς οἰκογενείας σέ εἰδική ἐπιχείρηση ἐναντίον τούς ἀπό τούς Τουρκαλβανούς μέ ἐντολή τῶν Ὀθωμανικῶν Ἀρχῶν γιά τήν ἐπιβολή τῆς τουρκικῆς ἐξουσίας στήν Πελοπόννησο. Ὁ Γέρος τοῦ Μωριᾶ εἶχε φροντίσει νά διαφύγη στήν Ζάκυνθο καί νά διασφαλίση τήν ἄμεση οἰκογένειά του. Ὁ Γενναῖος (Ἰωάννης) Κολοκοτρώνης σέ ἡλικία μόλις 15 ἐτῶν, ἄρχισε νά μάχεται τό 1821 παρά τό πλευρό τοῦ πατρός του καί ἀπέσπασε τήν ἐκτίμηση τῶν συμμαχητῶν του, πού τοῦ προσέδωσαν τό παρωνύμιο «Γενναῖος» μέ τό ὁποῖο παραμένει γνωστός στήν Ἱστορία. Συνεδέθη ἀμέσως μέ τήν μοίρα τοῦ πατέρα του καί μετά τήν δολοφονία τοῦ πρωτοτόκου ἀδελφοῦ του, Πάνου, τό 1824, φυλακίσθηκε στό Μοναστήρι τοῦ Προφήτου Ἠλία τῆς Ὕδρας κατά τήν διάρκεια τοῦ Ἐμφυλίου Πολέμου. Προήχθη διαδοχικῶς μέχρι τοῦ βαθμοῦ τοῦ ὑποστρατήγου κατά τήν διάρκεια τῆς Βασιλείας τοῦ Ὄθωνος, διετέλεσε δέ ὑπασπιστής τοῦ Βασιλέως ἐπί μακρά ἔτη. Τό 1852 κατέστειλε μέ ἐπιτυχία  τήν λαϊκή (καί ὑποκινουμένη ἀπό τήν Ρωσία) ἐξέγερση τοῦ Παπουλάκου καί ἀργότερα τήν λεγόμενη Ναυπλιακή Ἐπανάσταση τοῦ 1862, χωρίς ὅμως νά κατορθώση νά ἀποτρέψη τήν Ἔξωση τοῦ Ὄθωνος. Τόν Μάιο ἀνέλαβε τήν πρωθυπουργία, ἀλλά τελικῶς ἀναγκάσθηκε νά καταφύγη πρός στιγμήν στήν Ἰταλία, ὡς ὑποστηρικτής τοῦ καθεστῶτος τοῦ Ὄθωνος. Ἐπέστρεψε τό 1863, ἀλλά δέν ἀνεμίχθη πλέον στήν πολιτική ζωή τῆς χώρας. Ἀπεβίωσε γενικῶς τιμώμενος κατά τό 1868. Εἶχε νυμφευθῆ τήν Φωτεινή Λάμπρου Τζαβέλλα καί ἀπέκτησαν δύο γυιούς καί πέντε κόρες ἐκ τῶν ὁποίων ὑπάρχουν καί σήμερα ἀπόγονοι ἐκ θηλυγονίας.

Τά Ἱστορικά Ὑπομνήματα τοῦ Γενναίου (Ἰωάννου) Κολοκοτρώνη ἐξεδόθηκαν κατά τό 1856 στήν Ἀθήνα ἀπό τό μεγάλο καί σημαντικό τυπογραφεῖο- ἐκδοτικό οἶκο τοῦ Χ. Νικολαϊδου Φιλαδελφέως. Ἦταν ἕνα ἰδιότυπο ἔργο πού συνεγράφη ἀπό τόν Γενναῖο (Ἰωάννη) Κολοκοτρώνη γιά νά διορθωθοῦν κάποια σφάλματα πού εἶχαν παρεισφρήσει στό κείμενο τῶν Ἀπομνημονευμάτων τοῦ Γέρου τοῦ Μωριά, ὅπως τά εἶχε ἐκδώσει λίγο ἐνωρίτερα ὁ Ζακύνθιος Γεώργιος Τερτσέτης (Διήγησις συμβάντων τῆς Ἑλληνικῆς Φυλῆς ἀπό τά 1770 ἕως τά 1836, Ἐν Ἀθήναις 1846). Ὁ Γενναῖος, πού εἶχε ζήσει τά γεγονότα καί ἦταν ὁ πιστός σύντροφος καί συνεργάτης τοῦ πατέρα του, ἰδίως μετά τόν θάνατο τοῦ πρωτοτόκου Πάνου, τό 1824, ὅπως ἀνεφέραμε, διέθετε πλούσιο ἀρχεῖο ἐγγράφων, πολλά ἀπό τά ὁποῖα περιέλαβε αὐτούσια στό βιβλίο του, πού ἀποτελεῖ οὐσιαστικά πηγή γιά τά γεγονότα τοῦ Ἀγῶνος. Μεγάλο τμῆμα τοῦ συνολικοῦ Ἀρχείου Κολοκοτρώνη ἐδημοσίευσε ἀργότερα, κατά τόν Μεσοπόλεμο (1925), σέ τρεῖς τόμους ὁ Ἰ. Θεοφανίδης, ἐκ τῶν ἀπογόνων τοῦ Γενναίου. Ὑπάρχει καί τμῆμα τοῦ Ἀρχείου Κολοκοτρώνη πού παραμένει ἀνέκδοτο καί εἰς χεῖρας τῶν ἀπογόνων τῆς οἰκογενείας.

Τό βιβλίο τοῦ Γενναίου Κολοκοτρώνη πού ἀνατυπώθηκε τώρα παρέχει τήν εἰκόνα τοῦ Ἀγῶνος μέ τά «μάτια» τῶν Κολοκοτρωναίων καί χωρίς διάθεση διδακτική ἤ ἐξωραϊστική. Εἶναι βεβαίως ἡ δική τους εἰκόνα καί ἡ δική τους δράσις, μέ ἔμφαση στήν προσπάθεια διασώσεως τοῦ Ἀγῶνος, καθώς παρουσιάζονται πολεμικά γεγονότα καί πολιτικές ἐνέργειες, ἡ οἰονεῖ διπλωματική δραστηριότητα τοῦ Θεοδώρου Κολοκοτρώνη κατά τά κρίσιμα ἔτη 1825-1826, ὅταν ὁ Ἀγώνας ἐκινδύνευσε νά καταρρεύση τελείως ἀπό τήν ἐπιδρομή τοῦ Ἰμπραήμ καί τοῦ τακτικοῦ Αἰγυπτιακοῦ Στρατοῦ μέ Γάλλους ἐκπαιδευτές. Κατά τό ἔτος ἐκεῖνο, ὁ Ἀγώνας εἶχε ἀχθή σέ ἀδιέξοδο καί ἡ ἡγεσία τοῦ νεαροῦ Νεοελληνικοῦ Κράτους, πού εἶχε ἱδρυθῆ κατά τήν 1η Ἰανουαρίου 1822 (ὑπενθυμίζουμε ὅτι ἡ διεθνής ἀναγνώρισις δέν παίζει κανένα ρόλο γιά τήν ὕπαρξη τῶν κρατῶν), εἶχε παριέλθει σέ ἀπόλυτη ἀπελπισία. Τότε ὁ Γέρος τοῦ Μωριά δέχθηκε τό σχέδιο τῶν Ἄγγλων, πού εἶχε διοχετευθῆ ἐντέχνως πρός τήν γνωστή Ἐπιτροπή τῆς Ζακύνθου ὑπό τόν Διόνυσο Ρώμα καί τήν ὑποβληθεῖσα «ἰδέα» περί ἀναζητήσεως τῆς «ἀποκλειστικῆς ὑπερασπίσεως τῶν Ἑλλήνων» ἀπό τήν Βρεταννία. Ἡ σχετική Πρᾶξις μετεφράσθη ἀγγλικά στήν Ζάκυνθο ὡς «ἀποκλειστική προστασία»! καί ἐγκαινίασε ἐμμέσως πλήν σαφῶς τήν εὐθεία ἐπέμβαση τῶν Τριῶν Δυνάμεων στά ἐσωτερικά πράγματα τῆς Ἑλλάδας. Στά Ἱστορικά Ὑπομνήματα τοῦ Γενναίου Κολοκοτρώνη περιλαμβάνονται ἔγγραφα τῆς περιόδου αὐτῆς πού ἀποδεικνύουν τήν ἀγωνία τοῦ Γέρου τοῦ Μωριά γιά τήν ἐξασφάλιση κάποιας ξένης στρατιωτικῆς συνδρομῆς, δηλαδή αὐτό ἀκριβῶς πού δέν ἐδόθη ἀπό τούς Ἄγγλους.

Τό βιβλίο ἐτονίσθη ὅτι εἶναι ἰδιότυπο: Ἀποτελεῖται ἀπό κείμενο τοῦ Γενναίου στό ὁποῖο παρεντίθενται συνεχῶς αὐτούσια ἔγγραφα τῆς περιόδου 1821-1828 μέ ἐλάχιστα ἔγγραφα τοῦ 1828-1832. Τά ἔγγραφα στηρίζουν θέσεις καί τοποθετήσεις τοῦ Γενναίου καί ἐξηγοῦν πράξεις καί ἀποφάσεις τοῦ πατρός του καί τοῦ ἰδίου κατά τήν διάρκεια τοῦ Ἀγῶνος, καί μάλιστα κατά κύριον λόγο κατά τό διάστημα τῆς μεγάλης προσπάθειας τοῦ Γέρου καί τοῦ Γενναίου νά ἀναζωπυρήσουν τόν Πόλεμο  κατά τοῦ Ἰμπραήμ μέ τό γνωστό σύνθημα: «Φωτιά καί τσεκούρι στούς προσκυνημένους!», πού μέ τόν κλεφτοπόλεμο καί τήν ἐπί τόπου ἐν πολλοῖς αὐθαίρετη τιμωρητική δράση τῶν Κολοκοτρωναίων ἐπανέφερε τούς Πελοποννησίους στά πεδία τῶν μαχῶν καί διτήρησε τό πνεῦμα τοῦ 1821 ζωντανό μέχρι τήν Ναυμαχία τοῦ Ναυαρίνου, τήν ἀπροσδόκητη ἐμπλοκή τῶν Τριῶν Δυνάμεων κατά τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας καί τήν καταστροφή τοῦ τουρκοαιγυπτιακοῦ Στόλου.

Τό συμπέρασμα τοῦ ἀναγνώστου εἶναι ἄμεσο καί ἁπλό: Χωρίς τόν Κολοκοτρώνη, ὁ Ἀγώνας τῆς Παλιγγενεσίας δέν θά εἶχε λήξει ἐπιτυχῶς, ἀλλά θά εἶχε πνιγή στό αἷμα ὅπως εἶχε συμβῆ τό 1770 μέ τήν ἐξέγερση τῶν Ὀρλωφικῶν. Ἀλλά ὁ Θεόδωρος Κολοκοτρώνης διεκήρυττε ὅτι «ὁ Θεός ἔβαλε τήν ὑπογραφή του γιά τήν ἐλευθερία τῆς Ἑλλάδος καί δέν τήν παίρνει πίσω». Αὐτό το «δέ τήν παίρνει πίσω» το διετράνωσε ὁ Γέρος τοῦ Μωριά κατά τά ἔτη 1825-1827, ἀγωνιζόμενος μέ κάθε τοῦ βιβλίου καί ἐξηγεῖ τήν ἀγωνία τοῦ Ἀρχιστρατήγου τῆς Πελοποννήσου μέχρι τήν ἄφιξη τοῦ Κυβερνήτου τοῦ Ἰωάννη Καποδίστρια, τόν ὁποῖο ὁ ἴδιος ὁ Κολοκοτρώνης εἶχε ὑποδείξει γιά τό ἀξίωμα αὐτό κατά τήν β’ Σύνοδο τῆς Γ’ Ἐθνικῆς Συνελεύσεως (στήν Τροιζήνα) κατά τό 1827 καί τόν ὁποῖο ἐθεώρει ὡς μόνον ἱκανόν νά σώση τήν Ἑλλάδα ἀπό τό ἀδιέξοδο.

 Ἀξίζει κάθε ἔπαινος στόν ἐκδοτικό οἶκο Καγιάφα τῆς Στεμνίτσας καί τῆς Κυπαρισσίας γιά τήν λαμπρή πρωτοβουλία καί τό ἄριστο τυποτεχνικό ἀποτέλεσμα πού προσφέρει μιά εὔχρηστη ἔκδοση στό κοινό. Καλό εἶναι νά θυμούμεθα πότε-πότε τό ἡρωικό καί δύσκολο παρελθόν μας καί νά ἀντλήσωμε ἀπό αὐτό παράδειγμα καί ὑπόδειγμα αὐτοθυσίας καί προσπαθειῶν σέ πολύ πιό κρίσιμες περιστάσεις ἀπό τίς σημερινές».

Μεταξύ άλλων περιλαμβάνεται μια πολύ σημαντική ιστορική επιστολή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη προς τους Ναυάρχους των τριών συμμάχων δυνάμεων μετά την ιστορική Ναυμαχία του Ναυαρίνου (27 Οκτωβρίου 1827), η οποία παρατίθεται αυτούσια: «Ὄτε ἐπληροφορήθημεν τήν ἀξιοθαύμαστον Ναυμαχίαν καί πυρπόλησιν τοῦ Τουρκοαιγυπτιακοῦ στόλου, ἤτοις ἠσφάλισε καί ἐβεβαίωσε τήν εὐτυχίαν τῆς ἑπταετίαν ἀγωνιζομένης πατρίδος μας, δέν εὑρέθην εἰς θέσιν διά νά προσφέρω πάραυτα τάς κοινάς ἐκ μέρους ὅλων τῶν Πελοποννησίων εὐχαριστήσεις καί εὐχάς, ὡς δεῖγμα τοῦ μεγάλου σεβασμοῦ καί τῆς βαθυτάτης εὐγνωμοσύνης μας πρός τήν φιλανθρωπότατην αὐτῶν μεγαλειότητα τῶν τριῶν συμμάχων, διά τάς εὐνοϊκάς καί εὐεργετικάς πρός τήν Ἑλλάδα βουλάς των καί δή καί τοῦ θαυμασμοῦ μας καί τῆς χαρᾶς διά τό εἰρημένον ἀξιόλογον συμβάν, καί τήν ἀρείτολμον γενναιότητα τῆς ἐξοχότητός Σας, καί τῶν λοιπῶν ὑπό τήν ὁδηγίαν Σας Χριστιανῶν κατά τῶν ὑπερηφάνων καί βαρβάρων Ὀθωμανῶν, οἱ Ἕλληνες ἅπαντες εὐγνωμονοῦντες, εὐχόμεθα πρός τόν Ὕψιστον Θεόν, καί ὑψόνομεν καθ’ ἑκάστην τάς φωνάς μας εἰς τόν Οὐρανόν διά νά φυλλάτη τούς εὐεργέτας μας, καί νά χαρίζη συνεχῶς παρομοίως θριάμβους τῆς Χριστιανοσύνης κατά τοῦ Μωαμεθανισμοῦ, καί τοῦ πολιτισμόυ κατά τῆς βαρβαρότητος, διά νά ἀπολαύσωμεν γλήγορα καί ἡμεῖς ὅσα καί οἱ λοιποί Χριστιανοί τῆς Εὐρώπης ἀπολαμβάνουσι καλά τῆς ἐλευθερίας, τοῦ ἐξευγενισμοῦ καί πολιτισμοῦ, τῶν ὁποίων ἡ φύσις δέν μᾶς κατεδίκασε νά εἴμεθα ἀνάξιοι, ἀλλά ἡ κατάθλιψις πολυχρονίου τυραννίας μᾶς ἀπεστέρησε.

Σᾶς παρακαλοῦμεν Κύριοι! Νά δεχθῆτε τάς εὐχάς μας ταύτας ἐξ ὀνόματος ὅλων των Πελοποννησιακῶν ὅπλων καί τῶν λαῶν, καί τά δείγματα τῆς εὐγνωμοσύνης καί τοῦ σεβασμοῦ μας.

Ὅσον κατ’ ἐμέ εἶμαι διωρισμένος παρά τοῦ Ἀρχιστρατήγου νά κρατῶ συσσωματωμένας ὄλας τάς Πελοποννησιακάς δυνάμεις, καί νά διατελῶ πρός τά μεσημβρινά μέρη τῆς Πελοποννήσου, ἐκπληρῶν τάς διαταγάς ταύτας προθύμως, ἐπιθυμῶ νά φανῶ προθυμότατος καί εἰς τούς ὁρισμούς τῆς ὑμετέρας ἐξοχότητος Κύριοι».

 

Πηγή υλικού

-Αθηναϊκή εφημερίδα «ΕΣΤΙΑ», Αριθμός φύλλου 39141, Σάββατο 17 Δεκεμβρίου 2011

-Παναγιώτης Γεωργακόπουλος, Εκδόσεις «Καγιάφας», Κυπαρισσία, 2011 

 

Επιλογή υλικού

Αικατερίνη Διαμαντοπούλου

Υπεύθυνη υλικού των Ιστοχώρων του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων 




ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ
Powered by active³ CMS - 28/03/2024 2:49:49 μμ