Η φρίκη του πολέμου

Ο αείμνηστος Γέροντας Γαβριήλ Κάρτσωνας καταγόταν από την ιστορική και αρχοντική οικογένεια Κάρτσωνα, από τα Αρφαρά της Μεσσηνίας. Γεννήθηκε τo έτος 1875. Περάτωσε με άριστα τις εγκύκλιες σπουδές του στην Καλαμάτα και ακολούθως εισήχθηκε στη Σχολή Καλών Τεχνών του Εθνικού Μετσόβιο Πολυτεχνείου, όπου διακρίθηκε για την άκρα επιμέλεια, τη σκληρή μελέτη, τη φιλομάθεια, τη γλωσσομάθεια και το εξαίρετο τάλαντό του. Μετά το πέρας των σπουδών του   προσήλθε στη Σκήτη της Αγίας Άννης του Αγίου Όρους το έτος 1896, όπου και παρέμεινε μέχρι την οσιακή κοίμησή του το έτος 1956.

Διακρίθηκε ως σημαντικός προσωπογράφος εξεχόντων προσωπικοτήτων της εποχής του, μεταξύ των οποίων της Βασίλισσας Βικτωρίας, της Μεγάλης Βρετανίας, του ύστατου Τσαρικού ζεύγους, του Τσάρου Αγίου Νικολάου και της Τσαρίνας, Αγίας Θεοδώροβνας, των Βασιλέων της Ελλάδας Γεωργίου Α΄ και Όλγας, ευάριθμων Αρχιερέων, μεταξύ των οποίων και του αειμνήστου Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης Παντελεήμονος Παπαγεωργίου – Κάρτσωνα κ.ά. πλείστα έργα του φυλάσσονται σε πινακοθήκες της αλλοδαπής. Πέραν τούτων ο αείμνηστος Γέροντας αγιογράφησε πλειάδα ιερών εικόνων, που λαμπρύνουν πολλούς Ιερούς Ναούς στην Ελλάδα και το εξωτερικό. 

Ο σεπτός Ιερομόναχος Γαβριήλ Κάρτσωνας διετέλεσε σημαντικός διδάσκαλος της Πατρώας αγιογραφικής τέχνης και συνέβαλε ουσιωδώς στη δωρεάν κατάρτιση, εκπαίδευση και φιλοξενία αρκετών μαθητών του. Επιπρόσθετα υπήρξε προστάτης, μέντορας και χορηγός ευάριθμων ταλαντούχων ευσεβών νέων, που προσήλθαν ως δόκιμοι μοναχοί στην Καλύβη του Αγίου Γεωργίου των Καρτσωναίων, τους οποίους σπούδασε στο εσωτερικό και στο εξωτερικό με χρήματά του. Μεταξύ αυτών έλαμψαν ο μετέπειτα Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Παντελεήμων Παπαγεωργίου – Κάρτσωνας, ο Επίσκοπος Αβύδου Γεράσιμος Παπαδόπουλος, ο οποίος εξελέγη Καθηγητής σε Γερμανικά και Αμερικανικά Πανεπιστήμια και διετέλεσε Πρύτανης της Θεολογικής Σχολής του Τιμίου Σταυρού στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης, κ.ά.

Στην καλλιτεχνική του δημιουργία αποτυπώνονται και εκφράζονται δύο τάσεις. Από τη μία και επικυριαρχούσα πλευρά, είναι προφανείς οι αντιλήψεις της σχολής του Γερμανοελληνικού νεοκλασικισμού, όπως το διδάχθηκε από τους έξοχους καθηγητές του στη Σχολή Καλών Τεχνών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Από την άλλη πλευρά, η βιωματική αντίληψη του αυστηρού ασκητή ιερομονάχου, για την αγιογραφική απεικόνιση, απελευθερώνει το χρωστήρα του από τον εμφατικό ρομαντισμό της Σχολής του Μονάχου, εισάγοντας μορφολογικά στοιχεία ορισμένων εικονογραφικών τύπων μικτής επιρροής πηγών έμπνευσης, όπως της δυτικίζουσας Ιόνιας εικονογραφίας και της αυτόχθονης ιερής αγιορείτικης βυζαντινής αγιογραφίας.  Αυτή ακριβώς η ανάμειξη παραδοσιακών στοιχείων με τις συγκρατημένες στάσεις, τους γεωμετρικούς σχηματισμούς, την ισορροπημένη σύνθεση, τις αρμονικές διακοσμητικές λεπτομέρειες και την εμπνευσμένη εναλλαγή των χρωματικών συνδυασμών, αξιοποιείται από τον ερημίτη ζωγράφο, για να εξωτερικεύσει τη βαθειά συναισθηματική του φόρτιση, την απαρέσκεια, τον πόνο και τη θλίψη, για το έρεβος του πολέμου.   

Βαθύτατα αλληγορική η σύλληψη της ιδέας της σύνθεσης αυτής που γίνεται εμφανέστερη από τα ενδεικτικά συγκρισιακά στοιχεία, τις καταφανείς συντριπτικές μεταλλαγές της ειρηνικής ζωής, όπως διαφαίνεται στο βάθος του πίνακα, από τη βιαιότητα και καταστρεπτικότητα της καταδρομής του σφριγηλού Άρη, που ξιφήρης στον κέλητα ίππο του διοικεί, κυριαρχεί και προσδιορίζει το πεδίο της δράσης του απαίσιου θεριστή ανθρώπων και καταστροφέα του ανθρωποδιαμορφωμένου οικονομικού και πολιτικού χώρου και του φυσικού περιβάλλοντος, που τον ακολουθεί κατά πόδας.

Στη σύνθεσή του αυτή εν οσίοις Γέροντας Γαβριήλ Κάρτσωνας συμμετέχει όχι απλά συναισθηματικά και συνειδησιακά, συμπάσχει ολόψυχα. Καταθέτει τη βαθειά και πικρή ψυχοσωματική του εμπειρία, από τον ατυχή πόλεμο του 1897, τις επικές μάχες του 1912-1913, τις τραγικές και φρικτές συρράξεις του πρώτου ή «Μεγάλου» Παγκοσμίου πολέμου. Αυτή η παγκόσμια σύγκρουση, που ξεκίνησε την 28 Ιουνίου 1914, στο Σεράγεβο, με τη δολοφονία του διαδόχου της Αυστρίας Αρχιδούκα Φερδινάνδου και της συζύγου από ένα Βόσνιο εξτρεμιστή και κράτησε μέχρι τις 11 το πρωί της 11-11-1918 άσκησε συντριπτικές καταστρεπτικές, βασανιστικές συνέπειες, με κόστος δέκα εκατομμυρίων νεκρών και είκοσι δύο εκατομμυρίων τραυματιών, αλά επιπλέον διήρκεσαν για πολλά ακόμα χρόνια και ταλάνισαν βασανιστικά πολλά εκατομμύρια ανθρώπων, μεταξύ των οποίων και τον ίδιο.

Η προσωπική του εμπειρία για την καταστρεπτικότητα του θεριστή της ζωής των ανθρώπων, του φρικτού κατακτητικού πολέμου, για την υποδούλωση των λαών, ενδυνάμωσε τους πνευματικούς του αγώνες, για τη διαπαντός παύση του. Πύρινη φλόγα οι προσευχές του για την κατίσχυση της ειρήνης και της ελευθερίας των λαών. Πάντοτε είχε ως δίδαγμα, ευχή και παιάνα τη ρήση του Προφήτου Ησαΐα που δίδαξε: «…ἐξελεύσεται νόμος καὶ λόγος Κυρίου… καὶ κρινεῖ ἀνάμεσον τῶν ἐθνῶν καὶ ἐλέγξει λαὸν πολύν, καὶ συγκόπτουσι τὰς μαχαίρας αὐτῶν εἰς ἄροτρα καὶ τὰς ζιβίνας αὐτῶν εἰς δρέπανα καὶ οὐ λήψεται ἔθνος ἐπ’ ἔθνος μάχαιραν καὶ οὐ μάθουσι πολεμεῖν…» (Ησαΐας Β΄ 4-5).  

Πηγή υλικού

Ιερομονάχου Χρυσοστόμου Κάρτσωνα, Η φρίκη του πολέμου,  Ιερά Σκήτη Αγίας Άννης, Ι.Κ. Αγίου Γεωργίου (Καρτωναίων) Άγιον Όρος

Επιλογή υλικού

Αικατερίνη Διαμαντοπούλου

Υπεύθυνη υλικού των Ιστοχώρων του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων