Το κοσμοσωτήριο γεγονός της ενανθρωπήσεως του Υιού και Λόγου του Θεού, που εορτάζουμε, έχει παμμέγιστη αξία για τη ζωή μας, για την προσωπικότητα μας, για την έννοια άνθρωπος.
«Θεός ἐφανερώθη ἐν σαρκί», «Ἐπί τῆς γῆς ὤφθη καί τοῖς ἀνθρώποις συνανεστράφη», «ὁ Λόγος σάρξ ἐγένετο καί ἐσκήνωσεν ἐν ἡμῖν». Προσέλαβε την ανθρώπινη φύση, για να θεραπεύει τον άνθρωπο από τα τραύματα της πτώσεως. Εσαρκώθη εκ των αγνών αιμάτων της Αειπαρθένου Μαρίας και εκ πνεύματος Αγίου και έγινε τέλειος άνθρωπος, για να θεώσει τον άνθρωπο. Αληθινός Θεός και τέλειος άνθρωπος, ο Θεάνθρωπος Ιησούς, μας σώζει από τις αμαρτίες μας, γιατί είναι ταυτόχρονα και Θεός και άνθρωπος. Δεν μπορούσε να έρθει ο άνθρωπος στο Θεό και με την ενανθρώπηση, ήρθε ο Θεός στον άνθρωπο.
Με την «εκστατική» αγάπη του ο Θεός ενώνεται με το δημιουργό Του και γίνεται ο ίδιος αυτό που δημιούργησε. Άπειρη η συγκατάβαση του Θεού. Συγκατάβαση αγάπης προς τον πεπτωκότα άνθρωπο. Ο Θεός ως άνθρωπος, συνδέει πάλι τον άνθρωπο μαζί Του. Ο Θεάνθρωπος Ιησούς γεφυρώνει την άβυσσο ανάμεσα στο Θεό και στον άνθρωπο, γιατί είναι ταυτόχρονα και Θεός και άνθρωπος. Κατεβαίνει για να ανεβάσει τον άνθρωπο. Σαρκούται για να Θεώσει τον άνθρωπο. «Ὁ Οὐρανός καί ἡ Γῆ σήμερον ἠνώθησαν τεχθέντος τοῦ Χριστοῦ. Σήμερον Θεός ἐπί τῆς γῆς παραγέγονε καί ἄνθρωπος εἰς οὐρανούς ἀναβέβηκε», ψάλλει η Εκκλησία μας.
Η ενανθρώπηση του Υιού και Λόγου του Θεού είναι η υπέρτατη πράξη της αγάπης του Θεού προς τον άνθρωπο. Προσέλαβε την ανθρώπινη φύση, για να τη θεραπεύσει. «Ἐπτώχευσεν πλούσιος ὤν, ἵνα ἡμεῖς τῇ ἐκείνου πτωχείᾳ πλουτίσωμεν». «Ἐκένωσεν ἐαυτόν μορφήν δούλου λαβών», «ἵνα ἡμᾶς ὑπερυψώσῃ». Η κάθοδος του Θεού στη γη κατέστησε δυνατή την άνοδο του ανθρώπου.
Ο Χριστός με την ενανθρώπησή Του μας κάνει ικανούς πλέον να συμμετέχουμε στη θεϊκή δόξα του επουράνιου Πατέρα. Είναι ο σύνδεσμός μας με τον Πατέρα και το σημείο επαφής, επειδή ως άνθρωπος τέλειος, είναι ένα με εμάς τους ανθρώπους και ως Θεός τέλειος είναι ένα με το Θεό Πατέρα. Έτσι δια μέσου του σαρκωθέντος Ιησού είμαστε ένα με το Θεό. Η ενανθρώπηση του Θεού άνοιξε το δρόμο για τη θέωση του ανθρώπου. Και η θεϊκή ομοιότητα που καλούμεθα να φθάσουμε, είναι η ομοίωσή μας προς το Χριστό. Μέσω του Θεανθρώπου Σωτήρος Ιησού, γινόμαστε εμείς οι άνθρωποι, όπως λέγει ο Απόστολος Πέτρος, «κοινωνοί θείας φύσεως», θεοποιούμεθα. Γινόμαστε υιοί του Θεού κατά Χάρη, αφού ο κατά φύση Υιός Του προσέλαβε τη δική μας ανθρώπινη φύση.
Αυτό είναι, με λίγα λόγια, το υψηλό νόημα της σημερινής μεγάλης εορτής. Νόημα κοσμοσωτήριο, που δείχνει την παμμεγίστη αξία που πήρε ο άνθρωπος και τις άπειρες δωρεές, με τις οποίες προικίστηκε, δια της ενανθρωπήσεως του Λυτρωτού. Μόνο με πίστη θερμουργό προς τον ενανθρωπήσαντα Λυτρωτή και με αφοσίωση προς την Εκκλησία Του, στην οποία ενεπιστεύθη το έργο Του, και με υπακοή προς το θείο θέλημά Του, επιτυγχάνουμε τη λύτρωσή μας και τη θέωσή μας.
Ο λόγος του Θεού βλέποντας το λογικό γένος να χάνεται και το θάνατο να εξουσιάζει με τη φθορά…. βλέποντας δε και την υπερβολική κακία των ανθρώπων, ότι λίγο λίγο σε αφόρητο σημείο την αύξησαν εναντίον του εαυτού τους…. Ελεώντας το γένος μας και συμπαθώντας την ασθένεια (αδυναμία) μας… για να μην απολεσθεί η δημιουργία Του και αποβεί μάταιο το έργο του Πατέρα προς τους ανθρώπους, δίνεται ανθρώπινο σώμα στον Υιό Του και όχι αλλιώτικο από το δικό μας. Ο Λόγος Του Θεού με τη δική Του δύναμη (δι’ εαυτού) ήρθε ανάμεσα μας για να μπορέσει να ανα-κτίσει τον κατ’ εικόνα Θεού άνθρωπο, όντας Αυτός (ο Υιός) η εικόνα του Θεού.
Ἑτοιμάζου, Βηθλεέμ ἤνοικται πᾶσιν ἡ Ἐδέμ, εὐτρεπίζου Ἐυφραθά, ὅτι τό ξύλον τῆς ζωῆς ἐν τῷ σπηλαίῳ ἐξήνθισεν ἐκ τῆς Παρθένου. Παράδεισος καί γάρ ἡ ἐκείνης γαστήρ ἐδείχθη νοητός, ἐν ᾧ τό θεῖον φυτόν, ἐξ οὗ φαγόντες ζήσομεν, οὐχί δέ ὡς ὁ Ἀδάμ τεθνηξόμεθα. Χριστός γεννᾶται τήν πρίν πεσοῦσαν ἀναστήσων εἰκόνα. (Δηλαδή: Ετοιμάζου, Βηθλεέμ για όλους άνοιξε η Εδέμ. Ωραία ντύσου Ευφραθά γιατί το δέντρο της ζωής μέσα στη σπηλιά ανθοβόλησε από την Παρθένο Παναγία. Αλήθεια, έγιναν νοητός Παράδεισος τα σπλάχνα της και μέσα του το θεϊκό δεντρί βλασταίνει ανθηρό, τροφή σε μας για να ζήσουμε και όχι τροφή που τον Αδάμ στο θάνατο οδήγησε. Χριστός γεννιέται, άνθρωπε, την ξεπεσμένη θεϊκή σου εικόνα να ανορθώσει.)
Αξίζει να παραθέσουμε κάποια στοιχεία που φανερώνουν την ιστορική πτώση του ανθρώπου εκείνη την εποχή:
- Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες λατρεύονταν ως θεοί, αυτοί οι συνήθως διεστραμμένοι εγκληματίες και σφαγείς των λαών.
- Οι Αθηναίοι πρόσφεραν λατρεία στον Αντώνιο ως νέο Διόνυσο και τον αρραβώνιασαν (!) με την Θεά Αθηνά, ενώ για γαμήλιο δώρο του πρόσφεραν 1000 τάλαντα.
- Στο ρωμαϊκό πάνθεον είχαν γίνει δεκτές θεότητες της Ανατολής με αιματηρές και οργιαστικές λατρείες (Κυβέλη- Φρυγίας, Ίσιδα- Αιγύπτου κτλ.)
- Είχε καθιερωθεί προσφορά λατρείας με αυτομαστιγώσεις, μέχρι να ματώσει ο λάτρης των Θεών
- Αποκεφάλιζαν αγάλματα της κλασικής τέχνης και στα ακέφαλα σώματα τοποθετούσαν μαρμάρινες κεφαλές αυτοκρατόρων (Γάιου, Κλαύδιου κ.ά.)
- Τα θέατρα του κλασικού ρεπερτορίου είχαν καταντήσει κέντρα γελωτοποιών και θαυματοποιών, μίμων και μονομάχων. Επί Τραϊανού 123 ημέρες κατασπαράχθηκαν 10.000 μονομάχοι και 11.000 θηρία (Δίων). Ο Κλαύδιος οργάνωσε θηριομαχία με 19.000 μονομάχους (Μας αναφέρει ο ιστορικός Τάκιτος).
- Δούλοι καίγονταν σαν λαμπάδες για να φωτίζονται οι κήποι των πλουσίων σε δείπνα. Άλλοτε δούλοι τεμαχίζονταν για να τραφούν με τις σάρκες τους τα ψάρια των τεχνητών λιμνών στις επαύλεις των κυρίων τους.
Η καθιερωμένη χριστιανική διδασκαλία, η ονομαζόμενη διονυσιακή από το Σκύθη μοναχό Διονύσιο το Μικρό τοποθετεί τη γέννηση του Χριστού γύρω στο 745 από την κτήση της Ρώμης.
Το κύριο όνομα, το οποίο δόθηκε στο Χριστό από το Θεό είναι Ιησούς, λέξη εβραϊκή που σημαίνει «ο Κύριος σώζει» εξαιτίας του έργου που έχει κάνει. Το όνομα Χριστός είναι μετάφραση του εβραϊκού Ελωχίμ και Αδονάι και σημαίνει «ο κεχρισμένος του Κυρίου». Τα δύο αυτά ονόματα συνδυασμένα φανερώνουν τη θεϊκή φύση του Χριστού και τον χαρακτηρίζουν ως θεόσταλτο σωτήρα. Ο ίδιος ο Χριστός χαρακτήριζε τον εαυτό του ως «υιό του ανθρώπου».
Ο πρώτος ψαλμός (5) είναι θερμή προσευχή και επίμονος ικεσία προς το Θεόν του ταπεινού και ειλικρινούς δούλου του Θεού. Ζητά να γίνει δεκτή η προσεχή του και να βρει ο ευλαβής λάτρης του έλεος και βοήθεια:
«Τά ρήματά μου ἐνώτισαι, Κύριε, σύνες τῆς κραυγῆς μου, πρόσχες τῇ φωνῇ τῆς δεήσεώς μου, ὁ βασιλεύς μου καί ὁ Θεός μου, ὅτι πρός σέ προσεύξομαι, Κύριε το πρωί εἰσακούσῃ τῆς φωνῆς μου τό πρωί παραστήσομαι σοί πονηρευόμενος, οὐδέ διαμένουσι παράνομοι κατέναντι τῶν ὀφθαλμῶν σου. Ἐμίσησας πάντας τούς ἐργαζομένους τήν ἀνομίαν, ἀπολεῖς πάντας τούς λαλοῦντας τό ψεῦδος. Ἄνδρα αἱμάτων καί δόλιον βδελύσσεται Κύριος. Ἐγώ δέ ἐν τῷ πλήθει τοῦ ἐλέους σου, εἰσελεύσομαι εἰς τόν οἶκον σου, προσκυνήσω πρός ναόν ἅγιόν σου ἐν φόβῳ σου. Κύριε, ὁδήγησον μέ ἐν τῇ δικαιοσύνῃ σου, ἕνεκα τῶν ἐχθρῶν μου, κατεύθυνον ἐνώπιόν σου τήν ὁδόν μου. Ὅτι οὐκ ἔστιν ἐν τῷ στόματι αὐτῶν ἀλήθεια, ἡ καρδιά αὐτῶν ματαία τάφος ἀνηεωγμένος ὁ λάρυγξ αὐτῶν, ταῖς γλώσσαις αὐτῶν ἐδολιοῦσαν κρῖνον αὐτούς, ὁ Θεός. Ἀποπεσάτωσαν ἀπό τῶν διαβουλιῶν αὐτῶν κατά τό πλῆθος τῶν ἀσεβειῶν αὐτῶν, ἔξωσον αὐτούς, ὅτι παρεπίκρανάν σε, Κύριε. Καί εὐφρανθείησαν πάντες οἱ ἐλπίζοντες ἐπί σέ εἰς αἰῶνα ἀγαλλιάσονται, καί κατασκηνώσεις ἐν αὐτοῖς καί καυχήσονται ἐν σοι πάντες οἱ ἁγαπῶντες τό ὄνομά σου. Ὅτι σύ εὐλογήσεις δίκαιον Κύριε, ὡς ὄπλῳ εὐδοκίας ἐστεφάνωσας ἡμᾶς».
Ο δεύτερος ψαλμός (44) είναι προφητικός για το Μεσσία, το Χριστό. Προφητεύει την ωραιότητα, τη δύναμη, τη χάρη, την εξουσία, την αρετή και αγιότητα, με την οποία θα παρουσιαστεί στον κόσμο ο Μεσσίας ως Βασιλιάς κραταιός και πανίσχυρος. Ακόμη προφητεύει την εσωτερική λαμπρότητα και το ηθικό μεγαλείο της Παναγίας Παρθένου, της Μητρός του Μεσσία, και της Νύμφης του Μεσσία, της Αγίας του Εκκλησίας:
«Ἐξηρεύξατο ἡ καρδιά μου λόγον ἀγαθόν, λέγω ἐγώ τά ἔργα μου τῷ βασιλεῖ ἡ γλῶσσα μου κάλαμος γραμματέως ὀξυγράφου. Ὡραῖος κάλλει παρά τούς υἱούς τῶν ἀνθρώπων ἐξεχύθη ἡ χάρις ἐν χείλεσί σου διά τοῦτο εὐλόγησέ σε ὁ Θεός εἰς τόν αἰῶνα. Περίζωσαι τήν ρομφαίαν σου ἐπί τόν μηρόν σου, Δυνατέ, τῇ ὡραιότητί σου καί τῷ κάλλει σου καί ἐνέτεινε, καί κατευόδου, καί βασίλευε, ἕνεκεν ἀληθείας καί πραότητος καί δικαιοσύνης καί ὁδηγήσει σέ θαυμαστῶς ἡ δεξιά σου. Τά βέλη σου ἠκονημένα. Δυνατέ, λαοί ὑποκάτω σου πεσοῦνται ἐν καρδίᾳ τῶν ἐχθρῶν τοῦ βασιλέως. Ὁ θρόνος σου, ὁ Θεός, εἰς τόν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος ράβδος εὐθύτητος ἡ ράβδος τῆς βασιλείας σου. Ἠγάπησας δικαιοσύνην, καί ἐμίσησας ἀνομίαν διά τοῦτο ἔχρισέ σε, ὁ Θεός, ὁ Θεός σου ἔλαιον ἀγαλλιάσεως παρά τούς μετόχους σου. Σμύρνα καί στακτή καί κασία ἀπό τῶν ἱματίων σου ἀπό βαρέων ἐλεφαντινῶν, ἐξ ὧν εὔφρανάν σε θυγατέρες βασιλέων ἐν τῇ τιμῇ σου. Παρέστη ἡ βασίλισσα ἐκ δεξιῶν σου ἐν ἰματισμῷ διαχρύσῳ περιβεβλημένη πεποικιλμένη. Ἄκουσον, θύγατερ, καί κλῖνον τό οὖς σου, καί ἐπιλάθου τοῦ λαοῦ σου, καί τοῦ οἴκου τοῦ πατρός σου καί ἐπιθυμήσεις αὐτῷ. Καί θυγάτηρ Τύρου ἐν δώροις τό πρόσωπόν σου λιτανεύσουσιν οἱ πλούσιοι τοῦ λαοῦ. Πᾶσα ἡ δόξα τῆς θυγατρός τοῦ Βασιλέως ἔσωθεν, ἐν κροσσωτοῖς χρυσοῖς, περιβεβλημένη πεποικιλμένη. Ἀπενεχθήσονται τῷ Βασιλεῖ παρθένοι ὀπίσω αὐτῆς, αἱ πλησίον αὐτῆς ἀπενεχθήσονται σοί. Ἀπενεχθήσονται ἐν εὐφροσύνῃ καί ἀγαλλιάσει ἀχθήσονται εἰς ναόν Βασιλέως. Ἀντί τῶν πατέρων σου ἐγεννήθησαν οἱ υἱοί σου, καταστήσεις αὐτούς ἄρχοντας ἐπί πᾶσαν τήν γῆν. Μνησθήσομαι τοῦ ὀνόματός σου ἐν πάσῃ γενεᾷ καί γενεᾷ. Διά τοῦτο λαοί ἐξομολογήσονται σοι εἰς τόν ἀγῶνα καί εἰς τόν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος».
Κάθε χρόνο τη χριστουγεννιάτικη μέρα γεννιέται μέσα μας ο Θεός της αγάπης. Ο Χριστός ξαναγεννιέται στις καρδιές μας. Χιλιάδες οι άνθρωποι γύρω μας ζητούν την αγάπη μας, χιλιάδες χέρια απλωμένα για ελάχιστους κόκκους συμπόνοιας. Κι αν πέρασαν τόσα χρόνια από τότε, οι άνθρωποι δεν άλλαξαν. Διαμάχες, διαφωνίες, διαιρέσεις. Μια συνεχής πάλη για το ανέβασμα του ανώτερου. Και όμως, ένας Θεός γεννιέται σε μια φάτνη! Πόσο σπουδαίο το μήνυμα της ταπεινοφροσύνης για τον άνθρωπο! Πόσο όμορφα μπορεί να κυλήσει η ζωή μας, αν όλοι μας παραμερίσουμε στο ελάχιστο τις εγωιστικές μας διαθέσεις! Θ’ ακούγονταν αιώνια στη γη οι ειρηνικές ψαλμωδίες των αγγέλων. Θα σκορπιζόταν στη γη το χαμόγελο της Αγάπης και της Αγαλλίασης!
Ας τοποθετήσουμε τον άνθρωπο μπροστά στη Γέννηση του Θεανθρώπου, κι ας αναλογισθούμε. Πράξαμε ότι έπρεπε; Ποια η έγνοιά μας για τον αδελφό που τα έχασε όλα; Για τον πρόσφυγα αδελφό που θλίβεται μόνο με τη θύμηση της γης του; Ποια η μέριμνά μας για τον πάσχοντα, για αυτόν που λιώνει στο κρεβάτι του πόνου; Δεν ξεχρεώνουμε μόνο με τη λέξη προσφορά. Η προσφορά πρέπει να είναι συνεχής και ατελείωτη. Γιατί το θείο βρέφος που διάλεξε για λίκνο του τη Σπηλιά της Βηθλεέμ θα γεννηθεί στην πονεμένη γη μας αύριο, και θα καλέσει την ξεστρατισμένη ανθρωπότητα στο δρόμο του λυτρωμού. Θα καλέσει τους θνητούς που έχουν πνίξει στα στήθια τους κάθε ανθρώπινο αίσθημα να γυρίσουν στο δρόμο της πραότητας και της συμπόνιας, της καλοσύνης, και της αγάπης. Αυτό το μήνυμα του ενανθρωπήσαντος Θεού πρέπει να γίνει το θεμέλιο της σωτηρίας μας. Η ανάπλαση της ανθρωπότητας είναι ζήτημα εσωτερικής κάθαρσης. Προσωπικής κάθαρσης του καθενός. Η γέννηση του Λυτρωτή ακόμα δεν πραγματοποιήθηκε μέσα μας. Τότε μόνο θα γίνει πραγματικότητα όταν η ελπίδα μας μετατραπεί σε πίστη, γίνει δράση και απόφαση να σταθούμε μπροστά στις υποχρεώσεις μας ως άνθρωποι. Πρέπει να δράσουμε ως έντιμοι συνάνθρωποι για να αντικρύσουμε με άξιο μάτι το θείο βρέφος. Σήμερα περισσότερο από κάθε άλλο χρειαζόμαστε το Λυτρωτή, όχι μόνο ως ιδέα και ως σύμβολο και ως ίνδαλμα, αλλά ως βίωμα και ζωή. Γιατί αν δεν κάνουμε ζωή μας τον Χριστό κι αν ως ο Παύλος δεν μπορούμε να αναφωνήσουμε «Ζῶ δέ οὐκέτι ἐγώ ζῇ δέ ἐν ἐμοί Χριστός» τίποτα δε θα επιτύχουμε και θα ματαιοπονούμε.
Να ζούμε σύμφωνα με τις εντολές του Χριστού σημαίνει να αγωνιζόμαστε και να παλεύουμε με τον κακό εαυτό μας, να νικούμε τον εγωισμό και να προσφέρουμε τις δυνάμεις μας για εξυπηρέτηση του συνανθρώπου μας.
Σα θελήσουμε να λυτρωθούμε πραγματικά άλλο σύνθημα λυτρωμού δεν υπάρχει από αυτό που έδειξε ο ίδιος ο Θεός ντυμένος την ανθρώπινη σάρκα. Αυταπάρνηση, ταπείνωση, αγάπη. Είναι η θρησκεία των θρησκειών, η μόνη που μπορεί να αντιταχθεί στο μανιασμένο ξέσπασμα του μίσους, που φοβερίζει την ανθρωπότητα με αφανισμό. Μονάχα έτσι μπορεί να ανατείλει φως για τους λαούς που σήμερα κινδυνεύουν.
Ο Χριστός μας έδωσε τη ζύμη για να πλάσουμε με τον πόνο και την αγάπη τον άρτο της αληθινής ζωής, της αιώνιας. Όταν συντρίψουμε μέσα μας το άτομο, θα ανακαλύψουμε τον άνθρωπο, τη γνήσια εικόνα του Θεού κι όλα γύρω μας παίρνουν νόημα και χάρη. Και το δάκρυ ιριδίζει σαν το ουράνιο τόξο με όλα τα χρώματα της Θείας ειρήνης και θα απλωθεί στις ακρογιαλιές, τις θάλασσες και τα λιβάδια και τότε μόνο θα γίνουμε πολίτες της Βασιλείας των Ουρανών.
Πηγή και επιλογή υλικού
Αικατερίνη Διαμαντοπούλου
Υπεύθυνη υλικού των Ιστοχώρων του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων
Login
Υπενθύμιση κωδικού