Ο Προφήτης Ηλίας

Ἀπολυτίκιον, ἦχος δ΄

Ὁ ἔνσαρκος ἄγγελος, τῶν προφητῶν ἡ κρηπίς,

ὁ δεύτερος πρόδρομος τῆς παρουσίας Χριστοῦ, Ἠλίαςο ἔνδοξος,

ἄνωθεν καταπέμψας Ἐλισαίῳ τήν χάριν,

νόσους ἀποδιώκει καί λεπρούς καθαρίζει.

Διό καί τοῖς τιμῶσιν αὐτόν βρύει ἰάματα.

Ο Προφήτης Ηλίας γεννήθηκε στη Θέσβη της Γιδεάδ, μια χώρα πέρα του Ιορδάνη ποταμού προς Αραβία και καταγόταν από τη φυλή του Ααρών. Ο πατέρας του Σωβάκ είδε σε όραμα λευκοφορεμένους άνδρες (αγγέλους) που του ανήγγειλαν ότι το όνομα του παιδιού που θα γεννιόταν θα είναι Ηλίας που σημαίνει Θεός ή θείος, παραγόμενο από τη λέξη Ηλί, η οποία στην εβραϊκή σημαίνει Θεός.

Την εποχή που εμφανίστηκε ο Προφήτης Ηλίας επικρατούσε στην κοινωνία ηθική κατάπτωση. Έδρασε πρωτίστως στα χρόνια της βασιλείας του Αχαάβ (875-854 π.Χ.). Ο Αχαάβ είχε νυμφευθεί τη θυγατέρα του βασιλιά της Φοινίκης την Ιεζάβελ. Ο Εβραίος αυτός βασιλιάς είχε έδρα τη Σαμάρεια. Η Ιεζάβελ πονηρή και δόλια, επιβαλλόταν στον Αχαάβ. Έτσι ερχόμενη ως νύφη στο κράτος του Ισραήλ έφερε αναστάτωση, επιβάλλοντας την ειδωλολατρία, ούσα η ίδια φανατική ειδωλολάτρισσα και πολέμια του Θεού του Ισραήλ και της λατρείας Αυτού. Μετέφερε από τη Φοινίκη ιερείς των ειδώλων, έστησε το θεό Βάαλ και τον επέβαλε ως επίσημη θρησκεία του κράτους. Φέρθηκε άπρεπα και σκληρά στους ιερείς του Μωσαϊκού Νόμου, ενώ δε δίστασε να φονεύσει μερικούς από αυτούς. Έφερε ιερείς, τους οποίους η Αγία Γραφή αποκαλεί «της αισχύνης» και άρχισαν θυσίες στα είδωλα. Εδώ να σημειωθεί το γεγονός ότι αφότου επέστρεψαν οι Εβραίοι από την Αίγυπτο (15^ος αιώνας π.Χ.) κύρια θρησκεία ήταν αυτή του Μωσαϊκού Νόμου.

Σε αυτήν τη δύσκολη περίοδο παρενέβη δυναμικά στα ανθρώπινα ο Κύριος των Δυνάμεων μέσω του Προφήτη Ηλιού, ο οποίος εμφανίστηκε με βαθιά πεποίθηση ότι τελεί υπηρεσία προς το Θεό. Παρουσιάστηκε στον Αχαάβ χωρίς να τον γνωρίζει και του είπε: «Ζῇ Κύριος ὁ Θεός τῶν δυνάμεων, ὁ Θεός Ἰσραήλ, ᾧ παρέστην ἐνώπιον αὐτοῦ, εἰ ἔσται τά ἔτη ταῦτα  δρόσος καί ὑετός, ὅτι εἰ μή διά στόματος λόγου μου» (Γ΄ Βασ.17,1).  Με αυτά τα λόγια άρχισε η ενεργός παρουσία του Προφήτη Ηλία και η σύγκρουσή του με τον Αχαάβ.

«Ἐξῆλθεν ὁ λόγος τοῦ Προφήτου καί εὐθέως ὁ ἀήρ μετεβλήθη ὁ οὐρανός χαλκός ἐγένετο, οὐ τήν φύσιν μεταβαλών, ἀλλά τήν ἐνέργειαν χαλινωθείς. Εὐθύς τα στοιχεῖα μετεσχηματίζετο… Εἷς λόγος τοῦ Προφήτου ἐξῆλθε καί βλέπε πόσα εἰργάσατο. Πάντα τοίνυν ἀπέθνησκον, τά κτήνη, τά παιδία, οἱ ἄνθρωποι, τά ζῶα, τά πετεινά. Οἰκουμενικόν ναυάγιον ἦν καί ἡ συμφορά πᾶσαν ὁμοῦ κατέλαβε τήν γῆν, πάντες ἐκ τῆς ἁβροχίας ἀπέθνησκον» (Ιερός Χρυσόστομος).

Παρουσιάστηκε με τόλμη και θάρρος στον Αχαάβ και του ανήγγειλε ότι, με βάση όσα συνέβησαν σε βάρος της θρησκείας του αληθινού Θεού, δε θα ξαναβρέξει στη γη, ούτε δροσιά θα έρθει, παρά μόνο όταν ο ίδιος το θελήσει. Ήταν πρωτοφανή τα λόγια του, τα οποία έγιναν πράξη. Η ανομβρία κυριάρχησε με ό,τι δεινό συνεπάγεται. Για την ανομβρία αυτή κάνει λόγο και ο αρχαίος Μένανδρος.

Ο Θεός για να επιζήσει ο Προφήτης Ηλίας από την οργή του βασιλιά, τον έστειλε σε φυσική σπηλιά δίπλα στο χείμαρρο Χωράθ μεταξύ Ιερουσαλήμ και Ιεριχούς, στη σημερινή Ιερά Μονή Χοζεβά. Εκεί τρεφόταν με ό,τι του έφερναν οι κόρακες.  Αφού έμεινε στο σπήλαιο ίσως και πάνω από δύο χρόνια «ἐγένετο ρῆμα Κυρίου πρός Ἡλιοῦ. Ἀνάστηθι καί πορεύου εἰς Σαρεπτά τῆς Σιδωνίας. Ἰδού ἐντέταλμαι ἐκεῖ γυναικί χήρᾳ τοῦ διατρέφειν σε» (Γ΄ Βασ. 17, 8-9). Η γυναίκα ήταν φτωχή, αλλά με ευγενικά αισθήματα. Είχε μόνο λίγο λάδι και λίγο αλεύρι, πειθάρχησε και ζύμωσε πρώτα για τον Ηλία είδος λαγάνας και του την έδωσε. Η γενναιοδωρία, η πίστη, η υπακοή αυτής της γυναίκας ήταν θαυμαστά.

Ο Θεός αντέμειψε την καλοσύνη της, ευλογώντας το λάδι και το αλεύρι, ώστε να έχει μέχρι να περάσει η περίοδος του λιμού και από τη βροχή να έρθει νέα σοδειά. Παράλληλα ο Προφήτης Ηλίας αφού ελεήθηκε, θαυματούργησε προσφέροντας αγαθά.

Ενώ ζούσε στην οικία της χήρας αρρώστησε ο υιός της και πέθανε. Ο Ηλίας τότε λέγοντας «δός μοί τόν υἱόν σου…», «ἐνεφύσησε τῷ παιδαρίῳ τρίς καί ἐπεκαλέσατο τόν Κύριον καί εἶπε Κύριε ὁ Θεός μου, ἐπιστραφήτω δή ἡ ψυχή τοῦ παιδαρίου τούτου εἰς αὐτόν». Ο Προφήτης Ηλίας τρεις φορές έκλεισε στην αγκαλιά του το νεκρό σώμα, απευθύνοντας στο Θεό όλο και πιο θερμές ικεσίες για να επαναφέρει στη ζωή το νεκρό, χέρια με χέρια, στήθος με στήθος, ώστε να ζεσταθεί το νεκρό σώμα για να δεχτεί πάλι την ψυχή. Το γεγονός αυτό της νεκρανάστασης είναι το πρώτο που έγινε, αφότου δημιουργήθηκε ο κόσμος.

Την ίδια χήρα τίμησε ιδιαίτερα και ο ίδιος ο Χριστός με αυτά τα λόγια:  «Πολλαί χῆραι ἦσαν ἐν ταῖς ἡμέραις Ἡλιοῦ ἐν τῷ Ἰσραήλ, ὄτε ἐκλείσθη ὁ οὐρανός ἐπί τρία ἔτη καί μήνας ἕξ ὡς ἐγένετο λιμός μέγας ἐπί πᾶσαν τήν γῆν, καί πρός οὐδεμίαν αὐτῶν ἐπέμφθη Ἠλίας εἰ μή εἰς Σαρεπτά τῆς Σιδωνίας πρός γυναίκα χήραν» (Λουκ. Δ΄ 25).

Εν τω μεταξύ είχαν περάσει πάνω από τρία χρόνια ανομβρίας, ενώ  στερήσεις και θάνατοι θέριζαν τους κατοίκους. Στο σπίτι της χήρας ο Προφήτης Ηλίας έλαβε εντολή από το Θεό να παρουσιαστεί στον Αχαάβ. Όταν αυτό πραγματοποιήθηκε, ο Προφήτης γνώριζε ότι ο Αχαάβ και οι ιερείς του Βαάλ, παρά τη συμφορά από την ανομβρία, ήταν απόλυτα προσηλωμένοι στη λατρεία του ειδώλου τους και αμετάπειστοι. Συμφώνησαν στο Όρος Καρμήλιο να αναμετρηθούν με δύο θυσιαστήρια, με προσευχή αμφοτέρων και κάθοδο φωτιάς που θα έκαιγε ό,τι θα υπήρχε στο θυσιαστήριο, ώστε να φανεί ποιος είναι ο αληθινός Θεός.  

Οι ιερείς του Βάαλ παρά τις πολύωρες προσευχές δεν κατέβασαν φωτιά, πράγμα το οποίο έγινε από τον Προφήτη Ηλία με προσευχή στο ζώντα Θεό. Παρά το ολοζώντανο θαύμα ότι ο Θεός του Προφήτη είναι ο αληθινός, οι εκατοντάδες ιερείς της αισχύνης περέμειναν λίθινοι και αμετανόητοι. Αμέσως από τον Προφήτη Ηλία και με Θεία παραχώρηση, τιμωρήθηκαν με την εσχάτη των ποινών. Κατόπιν ο Προφήτης προσευχήθηκε και άρχισε να βρέχει ασταμάτητα.

Η Ιεζάβελ οργίστηκε στο άκουσμα της θανάτωσης των ιερέων της και απείλησε καίρια τη ζωή του Προφήτη Ηλία. Αυτός που έκανε τόσα σημεία μοναδικά, φοβήθηκε το ξίφος της αμαρτωλής βασίλισσας και κατέφυγε στην Αίγυπτο. Όταν έγειρε κάπου να κοιμηθεί, Άγγελος Κυρίου τον ξύπνησε και τον ενίσχυσε. Από εκεί άρχισε πορεία πολλών ημερών μέχρι να φτάσει στο Σινά στη θέση Χωρήβ. Εκεί ο Θεός του έδωσε μεγάλα μαθήματα, ότι δηλαδή ο Θεός δεν είναι των άκρων και της πρόκλησης καταστροφών, αλλά της ειρήνης και της αύρας.  Όταν παραπονέθηκε ο ζηλωτής Προφήτης Ηλίας ότι υπέκυψαν όλοι στην ειδωλολατρία, πήρε την απάντηση ότι υπάρχουν επτά χιλιάδες στο Ισραήλ που δεν υπέκυψαν στο Βάαλ.

Του έδωσε εντολή να γυρίσει στο Ισραήλ και να αφήσει ως διάδοχό του τον Ελισαίο. Αφού αυτό έγινε, είχε ακόμα μια σφοδρή σύγκρουση με τον Αχαάβ, εξαιτίας ενός αμπελώνα που συνόρευε με το παλάτι και ανήκε στον ευσεβή Ναβουθαί, επειδή αρνήθηκε να το παραχωρήσει. Επειδή λυπήθηκε ο Αχαάβ, ανέλαβε την υπόθεση η πονηρή Ιεζάβελ, η οποία αφού κατέστρωσε συκοφαντικό και εξοντωτικό σχέδιο, πέτυχε σαν τελικό αποτέλεσμα να φονευθεί αθώος άνθρωπος. Το γεγονός αυτό επέφερε την οργή του Θεού. Ο Προφήτης Ηλίας έλαβε εντολή να παρουσιαστεί στο αμαρτωλό ζεύγος και να το ελέγξει, λέγοντάς του τα δεινά που θα επακολουθήσουν. Ο Προφήτης άφοβα αυτή τη φορά αψήφησε την απειλή της Ιεζάβελ και αιρόμενος στο ύψος του προφητικού χαρίσματος, τολμηρός και καυστικός, έλεγξε κατά πρόσωπο το ζεύγος και τους ανήγγειλε ότι θα έχουν οδυνηρό τέλος, καθώς και όλος τους ο βασιλικός οίκος. Και πράγματι έτσι έγινε.

Ο Προφήτης Ηλίας ήρθε σε σύγκρουση και με τον υιό και διάδοχο του Αχαάβ, Οχοζία. Παρέμεινε και αυτός λάτρης των ειδώλων, όπως και οι γονείς του. Ευρισκόμενος ασθενής στο κρεβάτι ο Οχοζίας έστειλε τους ακολούθους του να ρωτήσουν τους ιερείς του Βάαλ (θεό των μυγών) αν θα θεραπευθεί η ασθένειά του. Ύστερα από αυτό και καθώς αυτοί πήγαιναν στους ιερείς, ο Θεός είπε στον Προφήτη Ηλία να πάει να τους πει: «παρά τό μή εἶναι Θεός ἐν Ἰσραήλ ὑμεῖς πορεύεσθε ἐπιζητῆσαι ἐν τῷ Βάαλ;». Στη συνέχεια έστειλε διαδοχικά ο Οχοζίας δύο πενηντακοντάρχους με τους άνδρες τους να οδηγήσουν τον Προφήτη στο βασιλιά να δώσει εξηγήσεις για τις απειλές του. Και τους δύο ο Προφήτης τους κατέκαυσε με φωτιά που κατέβασε. Τελικά όπως είχε προφητεύσει ο Προφήτης Ηλίας έγινε, καθώς ο Οχοζίας πέθανε νέος.  

Ύστερα από 8 περίπου χρόνια έστειλε ο Ηλίας απειλητική επιστολή στο βασιλιά του άλλου βασιλείου του Ιούδα με έδρα τα Ιεροσόλυμα, τον Ιωράμ. Η επιστολή μεταξύ άλλων ανέφερε: «Επειδή δεν πορεύθηκες την οδό της ευσεβείας, αλλά αντιθέτως οδήγησες το βασίλειο και τους κατοίκους της Ιερουσαλήμ στην ειδωλολατρία, όπως έκανε και ο οίκος του Αχαάβ, θα προσβληθείς από σκληρή ασθένεια που θα φέρει επώδυνο θάνατο». Και πράγματι έτσι έγινε.

Στην Παλαιά Διαθήκη γίνεται λόγος για τον Προφήτη Ηλία στα βιβλία Γ΄ Βασιλειών κεφ. 1,2,8,9,10, τιμητικός λόγος στο βιβλίο της Σοφίας Σειράχ κεφ. 48 1-11, Ιερεμία 42,6, Α΄ Μακ.2,58.

Μετά από αυτά, αφού ο Προφήτης Ηλίας προετοίμασε το διάδοχό του Ελισαίο και αφού έδειξε ότι θα φύγει, ενώ οι δυο τους βάδιζαν πέρα του Ιορδάνου, ξαφνικά «ἅρμα πυρός καί ἵπποι πυρός καί διέστειλαν ἀνά μέσον ἀμφοτέρων καί ἀνελήφθη Ἡλιού ἐν συσσεισμῷ ὡς εἰς τόν οὐρανόν» (Δ΄ Βασ. Β΄11). Ήταν το έτος 842 π.Χ.

Πηγή υλικού

Ν. Ζιόμπολας, Ο Ηλίας έρχεται και ο Μεσσίας έρχεται, Αθήνα 2002

Επιλογή υλικού

Αικατερίνη Διαμαντοπούλου, Υπεύθυνη υλικού των Ιστοχώρων του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων