Λόγοι Μακαριστού Γέροντος Παϊσιου

Ό,τι επιτρέπει ο Θεός είναι φιλάνθρωπο

-Γέροντα, γιατί επιτρέπει ο Θεός να συμβεί μια συμφορά;

-Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις. Άλλοτε επιτρέπει ο Θεός κάτι, για να βγει κάτι καλύτερο, και άλλοτε επιτρέπει κάτι για παιδαγωγία. Άλλοι ανταμείβονται και άλλοι εξοφλούν, δεν πάει τίποτε χαμένο. Να ξέρετε πως ό,τι επιτρέπει ο Θεός, ακόμη και να εξοντωθούν π.χ. άνθρωποι, είναι φιλάνθρωπο, γιατί ο Θεός έχει «σπλάχνα». Ο Προφήτης Ηλίας πόσους έσφαξε; Τριακόσιους ιερείς του Βάαλ. Όταν τους είπε: «Κάντε προσευχή, θα κάνω κι εγώ, και όποιου η φωτιά θα ανάψη από μόνη της, αυτού ο Θεός θα είναι αληθινός», άρχισαν οι ιερείς του Βάαλ να φωνάζουν: «Επάκουσον, ο Θεός ημών, Βάαλ, επάκουσον!»  αλλά ούτε φωνή ούτε ακρόαση. Ο Προφήτης Ηλίας τους λέει: «Είναι απασχολημένος ο Θεός σας και δεν σας ακούει! Φωνάξτε πιο δυνατά!». Εκείνοι συνέχιζαν να φωνάζουν και να ξεσχίζουν, όπως συνήθιζαν, τις σάρκες τους με μαχαίρια, για να πονάνε, και να φωνάζουν τελικά πιο δυνατά, για να τους ακούσει ο Βάαλ. Αφού τελικά δεν κατόρθωσαν τίποτε, είπε ο Προφήτης Ηλίας: «Βρέξτε τα δικά μου ξύλα». «Τρισσεύσατε», τους είπε. Έριξαν νερό μια, δυο, τρεις φορές! Αφού από το πολύ νερό είχαν γίνει μούσκεμα τα ξύλα και έτρεχαν από γύρω τα νερά. Μόλις προσευχήθηκε ο Προφήτης Ηλίας, έπεσε φωτιά από τον ουρανό και κάηκε ό,τι είχαν στο θυσιαστήριο για να θυσιάσουν, και το ίδιο το θυσιαστήριο μαζί! Τότε είπε: «Πιάστε τους ιερείς, γιατί παρασύρουν τον λαό στην ειδωλολατρία» και τους έσφαξε όλους.

Πολλοί λένε «Καλά, πώς έσφαξε ο Προφήτης Ηλίας τόσους;». Ο Θεός δεν είναι βάρβαρος ούτε ο Προφήτης ήταν βάρβαρος. Οι ιερείς όμως των ειδώλων είχαν πλανήσει όλον τον κόσμο, αφού έφθασε ο Προφήτης Ηλίας να πει: «έμεινα μόνος μου!» Τόσο πολύ! Αλλά και οι ιερείς των ειδώλων περισσότερο υπέφεραν από τα δικά τους σφαξίματα παρά από το μαχαίρι του Προφήτη Ηλία που έδωσε τέλος στο μαρτύριό τους. Ο πόνος από τα δικά τους ξεσχίσματα ήταν μεγαλύτερος. Γιατί, βλέπεις, ό,τι επιτρέπει ο Θεός είναι φιλάνθρωπο, ενώ τα σφαξίματα τα δικά τους ήταν οδυνηρά.

-Γιατί, Γέροντα, στην Παλαιά Διαθήκη η τιμωρία του Θεού ήταν τόσο άμεση;

-Στην Παλαιά Διαθήκη εκείνη τη γλώσσα, εκείνο το νόμο καταλάβαιναν. Ο ίδιος ο Θεός ήταν και τότε, αλλά εκείνος ο νόμος ήταν για εκείνους τους ανθρώπους που δεν καταλάβαιναν αλλιώς. Μη σας φαίνεται εκείνος ο νόμος σκληρός και το Ευαγγέλιο διαφορετικό.  Ήταν ο νόμος που θα ωφελούσε εκείνη την εποχή. Δεν ήταν ο νόμος εκείνος βάρβαρος, αλλά η γενιά εκείνη ήταν βάρβαρη. Οι σημερινοί άνθρωποι μπορεί να κάνουν μεγαλύτερες βαρβαρότητες, αλλά τουλάχιστον μπορούν να καταλάβουν. Τώρα ένα κανδήλι κουνιέται και πόσοι άνθρωποι συγκλονίζονται! Ενώ, βλέπεις, τότε πόσα έκανε ο Θεός! Έδωσε δέκα μάστιγες στο Φαραώ, για να βγάλει τους Ισραηλίτες από την Αίγυπτο. Κάνει ξηρά την Ερυθρά θάλασσα, για να περπατήσουν. Τους δίνει νεφέλη την ημέρα, για να μην τους καίει ο ήλιος, στήλη φωτεινή τη νύχτα, για να τους οδηγεί. Και μετά από τόσα γεγονότα έφθασαν στο σημείο να ζητήσουν για Θεό ένα χρυσό μοσχάρι! Σήμερα οι άνθρωποι δεν θα έλεγαν ποτέ ότι ένα μοσχάρι θα τους οδηγήσει στην Γη της Επαγγελίας.

Το Θεό βάζουν σήμερα στην άκρη

Ο Καλός Θεός μας δίνει πλούσιες τις ευλογίες Του. Να μη δείχνουμε αχαριστία και Τον παροργίζουμε, γιατί έρχεται «ἡ ὀργή τοῦ Θεοῦ ἐπί τούς υἱούς τῆς ἀπειθείας» -μη γένοιτο. Στην εποχή μας δεν πέρασαν οι άνθρωποι ούτε πόλεμος ούτε πείνα και να λένε ότι δεν έχουν ανάγκη και από τον Θεό. Τα έχουν όλα και για αυτό δεν εκτιμούν τίποτε. Αν όμως έρθει δύσκολος καιρός, πείνα κ.λπ., και δεν έχουν τι να φάνε, τότε θα εκτιμήσουν και το ψωμί και τη μαρμελάδα και όσα στερηθούν. Άμα δεν δοξάζουμε τον Θεό, επιτρέπει ο Θεός να έρθει μια δοκιμασία, για να εκτιμήσουμε τα πράγματα. Ενώ, όταν εκτιμούμε, δεν επιτρέπει ο Θεός να συμβεί τίποτε το κακό.

Παλιότερα που δεν υπήρχαν αυτές οι μεγάλες ευκολίες, και η επιστήμη δεν είχε προχωρήσει τόσο, αναγκάζονταν οι άνθρωποι σε όλες τις δυσκολίες να καταφεύγουν στο Θεό, και ο Θεός βοηθούσε. Τώρα, επειδή η επιστήμη προχώρησε, το Θεό Τον βάζουν στην άκρη. Πάνε χωρίς Θεό σήμερα. Υπολογίζουν: «Θα κάνουμε τούτο, θα κάνουμε εκείνο». Σκέφτονται την Πυροσβεστική, σκέφτονται τις γεωτρήσεις, το ένα, το άλλο… Αλλά χωρίς Θεό τι θα κάνουν οι άνθρωποι; Οργή Θεού θα φέρουν. Βλέπεις, όταν βρέχει, δεν λένε: «Θα κάνουμε προσευχή», αλλά «θα κάνουμε γεώτρηση». Και το κακό είναι ότι με αυτά τα μέσα που υπάρχουν, σιγά-σιγά όχι μόνο οι άπιστοι σκέφτονται έτσι, αλλά ακόμη και οι πιστοί αρχίζουν να ξεχνούν την δύναμη του Θεού. Το καλό είναι που μας ανέχεται ο Θεός. Αλλά την Πρόνοια του Θεού ούτε καν την καταλαβαίνουν οι άνθρωποι.

Μια παρέα έλεγε: «Δεν έχουμε ανάγκη από τον Θεό, έχουμε γεωτρήσεις». Ενώ τώρα πρέπει να παρακαλέσουμε πιο πολύ το Θεό να κάνει διπλό θαύμα, γιατί έχουν αλλοιώσει τη φύση οι άνθρωποι με αυτά που κάνουν. Παρατηρούσα τα σύννεφα. Μαζεύονταν από εδώ, πήγαιναν εκεί, μια πάνω-μια κάτω. Φυσάει και τα παίρνει ο αέρας τα σύννεφα και αντί οι άνθρωποι να πουν: «τώρα πρέπει να κάνει διπλό θαύμα ο Θεός, για να κρατήσει τα σύννεφα», λένε, «δεν έχουμε ανάγκη το Θεό». Ευτυχώς όμως ο Θεός δεν παίρνει τοις μετρητοίς ό,τι λέμε…

Χτυπούν σε βάθος εκατό-εκατόν πενήντα μέτρα κάτω για νερό και δεν βρίσκουν νερό. Στο Ναύπλιο χτύπησαν μέχρι εκατόν ογδόντα μέτρα κάτω και έβγαλαν θαλασσινό νερό. Άλλοι πάλι είπαν τον Έλενο ποταμό να τον πάνε στην Αθήνα. Δέκα χρόνια θέλουν να τον πάνε στην Αθήνα και τι έξοδα! Και πάλι θα τελειώσει το νερό. Δεν λένε ένα «ήμαρτον» οι άνθρωποι. Σε ένα χωριό, τώρα με την ανομβρία, πήγε ένας πολιτικός και τους είπε ότι με ένα σύστημα θα καθαρίσουν τα νερά από τους βόθρους, για να έχουν νερό να πίνουν. Και το θεώρησαν σπουδαία ιδέα! Αυτό και μόνο σαν λογισμός δεν στέκει. Να κάνουν αυτό σε μια πόλη που έχουν ξεφύγει οι άνθρωποι, δικαιολογείται κάπως, γιατί έχουν παρασυρθεί από το κοσμικό πνεύμα. Αλλά σε ένα χωριό το να τους βρει κάποιος σαν λύση να καθαρίζουν τους βόθρους και να πίνουν αυτά τα ύδατα, να το θεωρούν σπουδαίο και να μη στρέφουν λίγο το βλέμμα τους στον Θεό, να πουν ένα «ήμαρτον», για να ρίξει ο Θεός νερό, είναι φοβερό!        

Και στο Άγιο Όρος πήγαν από ένα Μοναστήρι να φυτέψουν πεύκα, για να τα εκμεταλλευθούν μετά και να κάνουν χαρτί! Ξεράθηκαν όλα, ήρθε η τιμωρία από τον Θεό. Καλά, βρε παιδί, χαρτοπετσέτες και χαρτί υγείας θα βγάζει το Άγιο Όρος; Έκαναν τον κόπο τα φύτεψαν και όσα φύτεψαν-οργή Θεού!- ξεράθηκαν όλα!

-Γέροντα, κατάλαβαν ότι δεν ήταν σωστό;

- Αχ, που να καταλάβουν! Μετά έφεραν μηχανήματα από τη Γερμανία, να κάνουν γεώτρηση, να βγάλουν νερό! Χάθηκε και το νερό που υπήρχε. Βλέπεις, άμα φύγει η ευαισθησία η πνευματική, πού οδηγεί η εμπορική αντιμετώπιση; Για αυτό σιγά-σιγά χάνεται από το Μοναχισμό αυτή η ευλάβεια. Δεν καταλαβαίνουν ότι, αν δεν βρέξει, θα χαθούν και τα νερά που υπάρχουν. Χρησιμοποιούν μόνο τη λογική, και το Θεό Τον βγάζουν στην άκρη.

Αναφέρεται στην Παλαιά Διαθήκη ότι σε μια πολιορκία της Σαμάρειας από τους Συρίους είχε τελειώσει και το νερό. Έπεσε δυστυχία, ψοφούσαν τα ζώα και έφθασαν οι μητέρες να τρώνε τα παιδιά τους. Πάει ο Προφήτης Ελισαιέ στον οικονόμο του βασιλιά Ιωράμ και του λέει: «Τα ζώα ψόφησαν, οι άνθρωποι πεθαίνουν από την πείνα, αλλά ο Θεός θα βοηθήση». Ο οικονόμος, που τα τακτοποιούσε όλα με τη λογική, του λέει: «Πως θα βοηθήση; Από τον ουρανό θα στείλη ο Θεός;». Τότε ο Προφήτης του είπε: «Αύριο ο Θεός θα στείλη βοήθεια, αλλά εσύ δεν θα την χαρής». Και πράγματι την επόμενη μέρα έφερε ο Θεός τέτοιο πανικό στο εχθρικό στρατόπεδο- άκουγαν οι εχθροί ποδοβολητό αλόγων, θόρυβο αρμάτων, βούιζαν τα αυτιά τους και νόμιζαν ότι ήρθαν οι Αιγύπτιοι για ενίσχυση-που το έβαλαν στα πόδια κι άφησαν σκηνές, τρόφιμα, όπλα, ό,τι είχαν. Και καθώς επέστρεφαν έντρομοι στην πατρίδα τους, άφηναν στους δρόμους τα ιμάτια με τα πολεμοφόδια τους. Εν τω μεταξύ τέσσερις λεπροί Ισραηλίτες που ήταν έξω από την πόλη, είπαν: «Δεν πάμε στο εχθρικό στρατόπεδο μήπως βρούμε τίποτε να φάμε; Έτσι και αλλιώς θα πεθάνουμε». Πλησιάζουν μια σκηνή, άδεια. Πλησιάζουν άλλη, άδεια. Πουθενά εχθροί! Παίρνουν τρόφιμα, πράγματα, ολόκληρα τσουβάλια. Ειδοποίησαν ότι οπισθοχώρησαν οι εχθροί, αλλά οι Ισραηλίτες νόμισαν ότι είναι σχέδιο.  «Θα κρύφτηκαν οι εχθροί, είπαν, για να ανοίξουμε τις πύλες και να μπουν μέσα». Τότε ένας αξιωματικός είπε: «Πέντε ζώα μας έμειναν. Δεν στέλνουμε στρατιώτες να δούμε τι συμβαίνει;». Πήγε κάθε στρατιώτης προς μια κατεύθυνση και, όταν επέστρεψαν, είπαν: «Οι εχθροί έφυγαν πανικόβλητοι και άφησαν ό,τι είχαν». Τότε έτρεξαν όλοι οι Ισραηλίτες να βγουν από το κάστρο, για να πάρουν τρόφιμα κ.λπ. Και καθώς έβγαιναν, τσαλαπάτησαν τον οικονόμο στην είσοδο του κάστρου, που προσπαθούσε να επιβάλει την τάξη. Έτσι, όπως είχε πει ο Προφήτης Ελισαιέ, ο οικονόμος είδε τη βοήθεια του Θεού, αλλά δεν την χάρηκε. Βλέπετε πώς ο Θεός τα τακτοποίησε όλα;

Με την πολλή μέριμνα ξεχνάει κανείς το Θεό

-Γέροντα, η μέριμνα απομακρύνει πάντοτε από το Θεό;

-Κοίταξε να σου πω: Ένα παιδάκι, όταν παίζει και είναι αφοσιωμένο στα παιχνίδια του, τότε ούτε καν καταλαβαίνει, όταν ο πατέρας του είναι δίπλα και το χαϊδεύει. Λίγο αν διακόψει τα παιχνίδια του, τότε θα το καταλάβει. Έτσι και όταν έχουμε μέριμνα, δεν μπορούμε να καταλάβουμε την αγάπη του Θεού. Ο Θεός δίνει και δεν το αισθανόμαστε. Πρόσεξε να μη σπαταλάς τις πολύτιμες δυνάμεις σου σε περιττές μέριμνες και μάταια πράγματα που θα γίνου όλα σκόνη μια μέρα. Τότε και σωματικά κουράζεσαι και το νου σου σκορπάς άσκοπα και μετά δίνει την κούραση σου με τα χασμουρητά στο Θεό την ώρα της προσευχής, σαν τη θυσία που έκανε ο Κάιν. Επόμενο είναι τότε και η εσωτερική σου κατάσταση να είναι κατάσταση «Κάιν», με άγχος και αναστεναγμούς που θα προκαλεί το ταγκαλάκι που θα είναι δίπλα σου.

Να μη σπαταλάμε άσκοπα τον καρπό, την ψίχα, των δυνάμεων μας και μετά μας μένουν τα τσόφλια για το Θεό. Η μέριμνα τραβάει όλο το μεδούλι της καρδιάς και δεν αφήνει τίποτε για το Χριστό. Αν δεις ότι ο νους σου συνέχεια φεύγει και πάει σε δουλειές κ.λπ., πρέπει να καταλάβης ότι δεν πας καλά και να ανησυχήσεις, γιατί έχεις απομακρυνθεί από το Θεό. Να καταλάβεις ότι είσαι πιο κοντά στα πράγματα παρά στο Θεό, στην κτίση και όχι στον Κτίστη.

Πολλές φορές, δυστυχώς, μια κοσμική ευχαρίστηση ξεγελάει ακόμη και το μοναχό, όταν κάνει μια εργασία. Ο άνθρωπος, φυσικά, είναι πλασμένος να κάνει το καλό, γιατί και ο Δημιουργός του είναι καλός. Αλλά ο μοναχός αγωνίζεται από άνθρωπος να γίνει Άγγελος. Για αυτό η εργασία του για τα υλικά πρέπει να είναι περιορισμένη μόνο στα πιο απαραίτητα, για να εργάζεται στα πνευματικά. Τότε και η χαρά του θα προέρχεται από τους πνευματικούς καρπούς που θα παράγει, θα είναι πνευματική, και θα τρέφεται, αλλά και θα τρέφει πλουσιοπάροχα.

Με την πολλή δουλειά και μέριμνα ξεχνάει κανείς το Θεό. Έλεγε χαρακτηριστικά ο Παπα- Τύχων: «Ο φαραώ έδινε πολλή δουλειά και πολύ φαγητό στους Ισραηλίτες, για να ξεχάσουν τον Θεό». Στην εποχή μας ο πονηρός απορρόφησε τους ανθρώπους στην ύλη, στον περισπασμό, δουλειά πολλή, φαϊ πολύ, για να ξεχνούν το Θεό, και έτσι να μην μπορούν- ή μάλλον να μη θέλουν- να αξιοποιήσουν την ελευθερία που τους δίνεται για τον αγιασμό της ψυχής. Ευτυχώς όμως, χωρίς να το θέλει ο πονηρός, βγαίνει και κάτι καλό, δεν ευκαιρούν οι άνθρωποι να αμαρτήσουν όσο θέλουν.

Η πολλή δουλειά και μέριμνα κοσμικοποιούν το μοναχό   

Καλά είναι όποιος θέλει να ζήσει πνευματικά, και ιδίως ο μοναχός, να βρίσκεται απομακρυσμένος από ορισμένες ασχολίες, φτιαξίματα κ.λπ., που τον απομακρύνουν από τον πνευματικό στόχο. Να μην ξανοίγεται με πολλές ατελείωτες δουλειές, γιατί οι δουλειές δεν τελειώνουν. Και αν δεν μάθει να κάνει δουλειές εσωτερικές στον εαυτό του, θα ξεφεύγει στις εξωτερικές συνέχεια. Οι άνθρωποι που προσπαθούν να τελειώσουν τις δουλειές τις ατελείωτες, τελειώνουν αυτή τη ζωή με ατέλειες πνευματικές και μετανοούν στο τέλος της ζωής τους, αλλά αυτό δεν τους βοηθάει πια σε τίποτε, γιατί έχει βγει το διαβατήριο. Άλλωστε και μια ανάπαυλα από τις δουλειές είναι απαραίτητη για ένα μικρό έστω διάστημα.

Όταν οι πολλές εργασίες ελαττωθούν, φυσιολογικά θα έρθει η σωματική ξεκούραση και η δίψα για εσωτερική εργασία, η οποία δεν κουράζει, αλλά ξεκουράζει. Τότε η ψυχή θα αναπνέει άφθονο πνευματικό οξυγόνο. Η κούραση από πνευματική εργασία δεν κουράζει, αλλά ξεκουράζει, γιατί ανεβάζει τον άνθρωπο ψηλά και τον πλησιάζει στον φιλόστοργο Πατέρα, οπότε και η ψυχή του αγάλλεται.

Η σωματική κούραση, όταν δεν έχει νόημα πνευματικό, ή μάλλον όταν δεν προέρχεται από πνευματική ανάγκη, για να δικαιολογείται, αγριεύει τον άνθρωπο. Και το πιο ήρεμο αλογάκι, όταν το πολυκουράσει κανείς, αρχίζει να κλωτσάει και, παρ’ όλο που δεν είχε κακό χούι, αποκτάει αργότερα- ενώ, όσο μεγαλώνει, θα έπρεπε να γίνεται πιο φρόνιμο.

Μερικά πράγματα μπορεί να παραλείπονται, για να προηγούνται τα πνευματικά. Η πολλή δουλειά και πολλή μέριμνα κοσμικοποιούν το μοναχό και το αισθητήριό του γίνεται κοσμικό. Ζει πια σαν κοσμικός με όλο το άγχος και την κοσμική αγωνία, με λίγα λόγια ένα μέρος της κολάσεως ζει από τούτη τη ζωή, με τις συνεχείς μέριμνες, ανησυχίες και συμφορές. Όταν ο μοναχός δεν μεριμνά για τα υλικά αλλά για τη σωτηρία του και τη σωτηρία των ανθρώπων, κάνει τον Θεό οικονόμο του και τους ανθρώπους διακονητές του.

Θυμάστε το περιστατικό με τον Όσιο Γερόντιο και τον υποτακτικό του; Ο Όσιος Γερόντιος είχε παρακαλέσει την Παναγία να του δώσει λίγο νερό, για να πίνει αυτός και ο υποτακτικός του, και η Παναγία σαν καλή Μάνα άνοιξε μια ρωγμή στον τοίχο του Ασκητηρίου του και έβγαλε νερό, Αγίασμα, για να πίνουν. Αργότερα ο υποτακτικός του άρχισε να κτίζει πεζούλια, κουβάλησε χώμα, έκανε κήπους, μπήκε σε πολλή μέριμνα και παραμελούσε τα πνευματικά του. Επειδή το νερό δεν του έφθανε, πήρε μια σμίλη να ανοίξει τη ρωγμή να βγαίνει περισσότερο νερό.  Η Παναγία τότε πήρε το νερό εκείνο πίσω και το έβγαλε πολύ χαμηλά από το Ασκητήριο και του είπε: « Εάν θέλης κήπους και περισπασμό, να κουβαλάς νερό από μακριά».

Όπου πολύς περισπασμός, εκεί πολλά πνευματικά παράσιτα

-Γέροντα, δεν στεναχωριόσασταν, όταν ύστερα από τόσο κόπο που καταβάλατε, για να φτιάξετε ένα Κελλί, το αφήνατε και πηγαίνατε αλλού;

-Για να φύγω, κάποιος σοβαρός λόγος θα υπήρχε.

-Και παντού κάνατε μόνο τα απαραίτητα;

-Ναι, έκανα μόνο τα απαραίτητα για εδώ, για να μπορώ να κάνω τα απαραίτητα για πάνω, για τον Ουρανό. Αν χαθείς με τα επίγεια, χάνεις το δρόμο σου για τον Ουρανό. Κάνεις το ένα, μετά θέλεις και το άλλο. Και αν μπεις σε αυτό το γρανάζι, χάθηκες! Αν χαθείς με τα επίγεια, χάνεις τα ουράνια. Όπως τα ουράνια δεν έχουν τελειωμό, έτσι και τα επίγεια δεν έχουν τελειωμό. Ή θα χαθείς εδώ ή θα…. «χαθείς» εκεί. Ξέρεις τι είναι να «χάνεσαι» εκεί πάνω! Ω, έλεγα την ευχή και βυθιζόμουν. Βυθίστηκες καμιά φορά στην ευχή;

Η πολλή δουλειά με την κόπωσή της και τον περισπασμό, ιδίως όταν γίνεται με βιασύνη, δεν βοηθάει. Παραμερίζει τη νήψη και αγριεύει την ψυχή. Δεν μπορεί όχι μόνο να προσευχηθεί κανείς, αλλά ούτε να σκεφθεί. Δεν μπορεί να ενεργήσει με σύνεση, και έτσι οι ενέργειές του δεν είναι σωστές.

Για αυτό προσέξτε, μη σπαταλάτε τον χρόνο σας άσκοπα, χωρίς να τον αξιοποιείτε πνευματικά, γιατί θα φθάσετε σε σημείο να αγριέψετε πολύ και να μην μπορείτε πλέον να κάνετε πνευματικά. Θα θέλετε να ασχολείσθε με δουλειές ή να συζητάτε ή θα επιδιώκετε να υπάρχουν θέματα, για να βρίσκεσθε σε δουλειά. Με την παράλειψη της ευχής και των πνευματικών καθηκόντων ο εχθρός καταλαμβάνει τα πνευματικά μας υψώματα και μας πολεμάει όλες τις δυνάμεις, τις ψυχικές και σωματικές, και κόβει την επικοινωνία μας με το Θεό, οπότε είναι επόμενο να αιχμαλωτισθεί η ψυχή μας στα πάθη. 

Ο Παπά-Τύχων έλεγε στους μοναχούς ότι πρέπει να ζουν ασκητικά, για να ελευθερωθούν από τις μέριμνες, και όχι να δουλεύουν σαν εργάτες και να τρώνε σαν κοσμικοί. Γιατί το έργο του μοναχού είναι οι μετάνοιες, οι νηστείες, οι προσευχές όχι μόνο για τον εαυτό του αλλά και για όλον τον κόσμο, ζωντανούς και πεθαμένους, και λίγη δουλειά για τα απαραίτητα, για να μην επιβαρύνει τους άλλους. 

-Γέροντα, ο περισπασμός πάντοτε είναι εμπόδιο στην πνευματική ζωή;

-Αν ασχολείσαι με τα απαραίτητα της υπακοής, και το περισπασμό να έχεις, δεν θα πάθεις ζημιά. Εάν το ενδιαφέρον σου για το διακόνημα που σου αναθέτουν ή για να βοηθήσεις μια αδελφή δεν ξεπεράσει τα όρια, η λαχτάρα θα είναι για την ευχή και η βοήθεια σου θα είναι θετική. Όταν όμως μόνος του κανείς ξεπερνάει τα όρια και προσθέτει περισπασμό και ασχολείται με χαμένα πράγματα, τότε σκορπάει ο νους και φεύγει από το Θεό. Και όταν ο νους δεν είναι στο Θεό, πώς θα νιώσει κανείς τη χαρά του Θεού; Η καρδιά εύκολα παγώνει. Και εγώ, όταν όλη την ημέρα έχω κόσμο, αν και είναι πνευματικό το έργο, όταν το βράδυ πάω να προσευχηθώ, δεν είναι η καρδιά μου όπως όταν προσεύχομαι όλη την ημέρα. Γεμίζει το μυαλό με ένα σωρό πράγματα και είναι δύσκολο να τα αποβάλει κανείς. Όσο μπορείς να λες την ευχή μέσα στην ημέρα και να σιγοψάλλεις. 

Πολύ βοηθάει και η λίγη πνευματική μελέτη, ιδίως πριν από την προσευχή. Πολύ θερμαίνει την ψυχή και σκορπάει τις μέριμνες της ημέρας, και τότε, με ελευθερωμένη την ψυχή και μεταφερμένη στην πνευματική θεία ατμόσφαιρα, κινείται απερίσπαστα ο νους. Με ένα κομματάκι από το Ευαγγέλιο ή από το Γεροντικό που έχει μικρά κομματάκια αλλά δυνατά, ο νους μεταφέρεται σε πνευματικό χώρο και δε φεύγει πια. Γιατί ο νους σαν ένα ζωηρό παιδί που τρέχει πότε από εδώ, πότε από εκεί. Άμα όμως το γλυκάνεις με καμιά καραμέλα, δεν φεύγει.

Το απερίσπαστο και το αμέριμνο φέρνουν την εσωτερική ησυχία και την πνευματική επιτυχία. Οι μέριμνες απομακρύνουν από το Θεό. Όταν υπάρχει πολύς περισπασμός, υπάρχουν πολλά πνευματικά παράσιτα και οι πνευματικοί ασύρματοι δεν εργάζονται με σήματα καλά. Ο μοναχός είναι αδικαιολόγητος να μην κάνει πνευματική ζωή. Οι καημένοι οι λαϊκοί έχουν ένα σωρό φροντίδες, και πάλι κάνουν προσπάθεια. Ο μοναχός δεν έχει τις φροντίδες που έχουν εκείνοι. Ούτε για ενοίκια σκέφτεται ούτε για χρέη ούτε αν έχει ή δεν έχει δουλειά. Και τον Πνευματικό του κοντά τον έχει και την Εκκλησία μέσα στο Μοναστήρι, προσευχές, Ευχέλαια, Παρακλήσεις, Λειτουργίες. Έχει το αμέριμνο και κοιτάει πώς να γίνει άγγελος, δεν έχει άλλο σκοπό. Ενώ ο λαϊκός έχει τόσες φροντίδες! Κοιτάει πώς να αναθρέψει τα παιδιά του κ.λπ. και αγωνίζεται παράλληλα και για τη σωτηρία της ψυχής του. Έλεγε ο Γέρο- Τρύφων: «Ο μοναχός θέλει αγρυπνία; Μπορεί. Θέλει νηστεία; Μπορεί. Ούτε γυναίκα ούτε παιδί έχει. Ο κοσμικός δεν μπορεί. Έχει παιδιά… Το ένα θέλει παπούτσια, το άλλο θέλει ρούχα, το άλλο θέλει…».   

Έξυπνος είναι ο εξαγνισμένος άνθρωπος

Όταν ο άνθρωπος δεν τροχίζει το μυαλό με το Θείο, αλλά το τροχίζει με την πονηριά, παραδίνει τον εαυτό του στον πονηρό. Καλύτερα να το είχε χάσει το μυαλό, για να έχει ελαφρυντικά την ημέρα της Κρίσεως.

-Γέροντα, διαφέρει η απλότητα από την πονηριά;

-Ναι, όσο η αλεπού από το τσακάλι. Το τσακάλι, αν δει κάτι και το θέλει, με λεβεντιά θα πάει να το πάρει. 

- Μπορεί, Γέροντα, να θεωρεί κανείς την πονηριά για εξυπνάδα;

-Ναι, μπορεί, αλλά αν εξετάζει τον εαυτό του, θα καταλάβει τι είναι πονηριά και τι εξυπνάδα. Έχει τον πίνακα αναγνωρίσεως. Ποια είναι τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος; αγάπη, χαρά, ειρήνη κ.λπ. Έχει συγγένεια με αυτά; Αν δεν συγγενεύει με αυτά, θα έχει κάτι σατανικό, θα έχει γνωρίσματα του ταγκαλακιού.

Έξυπνος είναι ο εξαγνισμένος άνθρωπος, ο καθαρισμένος από τα πάθη. Αυτός που έχει αγιάσει και το μυαλό του, αυτός είναι ο πραγματικός έξυπνος. Άμα δεν αγιασθεί το μυαλό, η εξυπνάδα δεν ωφελεί σε τίποτε. Να, οι δημοσιογράφοι, οι πολιτικοί, έξυπνοι είναι, αλλά πολλοί από αυτούς, επειδή δεν έχουν αγιασμένο το μυαλό τους, εκεί που λένε εξυπνάδες, λένε και ανοησίες. Από την πολλή εξυπνάδα λένε μεγάλες ανοησίες! Αν δεν αξιοποιήσει ο άνθρωπος το μυαλό, το εκμεταλλεύεται ο πονηρός. Αν δεν αξιοποίησει την εξυπνάδα για το καλό, τη χρησιμοποιεί ο πονηρός για το κακό.

-Δηλαδή, επειδή δεν αξιοποίησε την εξυπνάδα, δίνει και δικαίωμα στον πονηρό;

-Άμα δεν αξιοποιεί, ήδη τα δικαιώματα δίνονται μόνα τους. Όταν ο άνθρωπος δεν εργάζεται πνευματικά, αλλοιώνεται το καλό και κάνει ο ίδιος το κακό, δεν είναι ότι ο πονηρός το κάνει. Ένας λ.χ. είναι έξυπνος, αλλά δεν το δουλεύει το μυαλό του και τεμπελιάζει. Όταν δεν χρησιμοποιεί το μυαλό του, σε τι τον ωφελεί η εξυπνάδα;

-Μπορεί ένας άνθρωπος που είναι έξυπνος, αλλά έχει πάθη, να έχει σωστή κρίση;

-Κατ’ αρχάς να προσέξει να μην πιστεύει στο μυαλό του, γιατί, αν είναι πνευματικός άνθρωπος, θα πλανηθεί και, αν είναι κοσμικός, θα τρελαθεί. Να μην πιστεύει στο λογισμό του. Να ρωτάει, να συμβουλεύεται, να αγιάσει την εξυπνάδα του. Και γενικά όλα όσα έχει ο άνθρωπος, όλα να τα αγιάζει. Όταν η εξυπνάδα αγιασθεί, βοηθάει να αποκτήσει κανείς τη διάκριση. Ένας έξυπνος, αν δεν αγιασθεί, δεν έχει πνευματική διάκριση. Ενώ, όταν εξαγνισθεί ο έξυπνος, γίνεται πολύ διακριτικός.

-Γέροντα, πώς εξαγνίζεται η εξυπνάδα;

-Για να εξαγνισθεί, δεν πρέπει ο άνθρωπος να δέχεται τα τηλεγραφήματα του πονηρού ούτε και να σκέφτεται πονηρά, αλλά να ενεργεί με καλοσύνη και απλότητα. Έτσι, έρχεται η διαύγεια η πνευματική, ο θείος φωτισμός, και τότε ο άνθρωπος βλέπει καρδιές ανθρώπων και δεν βγάζει ανθρώπινα συμπεράσματα.

-Γέροντα, η διάκριση έχει σχέση με τη γνώση;

-Η διάκριση έρχεται με το Θείο φωτισμό. Ένας μπορεί να διαβάζει Πατέρες, να γνωρίζει σωστά ορισμένα πράγματα, να αγωνίζεται και να προσεύχεται. Η διάκριση όμως έρχεται με το Θείο φωτισμό, που είναι άλλο πράγμα.

-Παλιά, Γέροντα, ήταν καλύτερος ο κόσμος;

-Όχι πως ήταν καλύτερος, μόνο που οι παλαιοί άνθρωποι είχαν απλότητα και τον καλό λογισμό. Σήμερα οι άνθρωποι τα βλέπουν όλα με πονηριά, γιατί τα μετρούν όλα μόνο με το μυαλό. Το ευρωπαϊκό πνεύμα πολύ κακό έκανε. Αυτό σακάτεψε τους ανθρώπους. Οι άνθρωποι τώρα θα ήταν σε πολύ καλή πνευματική κατάσταση, γιατί οι πιο πολλοί λίγο-πολύ είναι μορφωμένοι, και θα μπορούσες να συνεννοηθείς.  Αλλά τους δίδαξαν την αθεΐα, οπότε τους αχρήστεψαν και δεν μπορείς να συνεννοηθείς. Παλιά δεν μπορούσες να συνεννοηθείς με κάποιον, αν δεν είχε ευλάβεια, δεν είχε μόρφωση. Θυμάμαι, ένας καλόγερος μια φορά, όταν άκουσε στην Προηγιασμένη να μνημονεύουν «Γρηγορίου, Πάπα Ρώμης», νόμιζε ότι μνημόνευαν τον Πάπα της Ρώμης και σκανδαλίσθηκε. «Δεν το περίμενα, είπε. Παπιστές γινήκατε!» και σηκώθηκε και έφυγε από την Εκκλησία! Να, βλέπεις τι κάνει η άγνοια! Η άγνοια είναι φοβερό. Το μεγαλύτερο κακό κάνουν αυτοί που έχουν ευλάβεια και βλάβη μαζί. Χωρίς να εξετάζουν, δημιουργούν πρόβλημα.

Η γνώση δίχως θείο φωτισμό είναι καταστροφή

Εάν οι άνθρωποι την ταχύτητα του μυαλού τους την φρενάρανε λίγο, και το μυαλό τους θα ήταν ξεκούραστο, αλλά και η θεία Χάρις θα τους πλησίαζε εύκολα. Η γνώση δίχως φωτισμό είναι καταστροφή. Όταν κανείς κάνει πνευματική δουλειά στον εαυτό του, όταν αγωνίζεται, τότε φωτίζεται από το Θεό. Έχει θείο φωτισμό, θείες εμπειρίες, και όχι δικές του σκέψεις, για αυτό και βλέπει τα πράγματα καλά, αλλά μακριά δεν βλέπει. Και ένας που δεν έχει μυωπία, το πολύ-πολύ θα δει λίγο μακρύτερα, αλλά και αυτό δε λέει  τίποτε. Τα σωματικά μάτια είναι δύο, τα πνευματικά είναι πολλά.

Όσοι απομακρύνονται από τον Χριστό, στερούνται το θείο φωτισμό, γιατί αφήνουν το προσήλιο σαν τους ανόητους και πηγαίνουν στο ανήλιο. Έτσι είναι επόμενο να είναι κρυολογημένοι και αρρωστημένοι πνευματικά. Αν δεν εξαγνισθεί ο άνθρωπος, αν δεν έρθει ο θείος φωτισμός, όσο σωστή και αν είναι η άλλη γνώση, είναι ένας ορθολογισμός και τίποτα παραπάνω. Και αν λείψει ο θείος φωτισμός και αυτά που θα πουν και θα γράψουν, δεν θα βοηθήσουν. Βλέπετε το Ψαλτήρι που είναι γραμμένο με θείο φωτισμό, τι βαθιά νοήματα έχει! Μάζεψε, αν θέλεις, όλους τους θεολόγους, όλους τους φιλολόγους και θα δεις ότι ένα ψαλμό με τέτοιο βάθος δεν μπορούν να φτιάξουν! Ενώ ο Δαβίδ ήταν αγράμματος, αλλά βλέπεις καθαρά πως τον οδηγούσε το πνεύμα του Θεού.

Και η Εκκλησία σήμερα ταλαιπωρείται, γιατί λείπει ο θείος φωτισμός και καθένας πιάνει τα πράγματα όπως θέλει. Μπαίνει και το ανθρώπινο στοιχείο και δημιουργούνται πάθη και αλωνίζει ο πονηρός. Για  αυτό δεν θα πρέπει να ζητούν εξουσία οι άνθρωποι, που εξουσιάζονται από τα πάθη τους.

-Δηλαδή Γέροντα πρέπει να ζητούν επίμονα το θείο φωτισμό οι άνθρωποι;

-Ναι, γιατί αλλιώς οι λύσεις που δίνουν είναι ενέργεια του μυαλού. Δημιουργείται σύγχυση μετά. Συνέδρια, παρασυνέδρια… Και το κακό είναι ότι δεν έχουν γνωρίσει προηγουμένως τον εαυτό τους. Γιατί, όσο αξίζει η μία γνώση του εαυτού μας, δεν αξίζουν όλου του κόσμου οι γνώσεις. Όταν ο άνθρωπος αναγνωρίζει  ταπεινά τον εαυτό του, αναγνωρίζεται από τους ανθρώπους. Αν μερικοί γνώριζαν τον εαυτό τους, θα έβλεπαν τα χάλια τους και δε θα μιλούσαν καθόλου.

Μια φορά μου είπε κάποιος: «Δεν υπάρχει κανένας Ορθόδοξος να εκπροσωπήσει στο εξωτερικό την Ορθοδοξία, στα συνέδρια κ.λ.π.». Έλεγε, έλεγε, έλεγε, έφερε τον αποκλεισμό. «Ο Προφήτης Ηλίας», του λέω, όταν τον ρώτησε ο Θεός: «Τι ζητάς, Ηλία στο Χωρήβ;», «έμεινα μόνος» απάντησε.  Τότε ο Θεός του είπε: Επτά χιλιάδες λαός δεν έκλινε γόνυ στο Βάαλ». Επτά χιλιάδες άνθρωποι ήταν πιστοί και ο Προφήτης Ηλίας έλεγε:» ΄Εμεινα μόνος! Και εσύ φέρνεις τέτοιον αποκλεισμό, ενώ υπάρχουν τόσοι πιστοί.  Τι είναι ο δικός μας ο Παντοκράτορας; Είναι σαν τον Παντοκράτορα του τρούλλου που παρουσιάζει ρωγμές από το σεισμό και σκεφτόμαστε τι να κάνουμε για να τον κρατήσουμε, για να μην πέσει, και καλούμε την Αρχαιολογική Υπηρεσία, για να τον υποστηλώσουμε;» «Εκεί στην Αμερική, μου λέει, δεν υπάρχει κανένας». «Μα εγώ τόσους πιστούς γνώρισα από την Αμερική», του λέω. «Ναι, αλλά οι Καθολικοί, μου λέει, εργάζονται πονηρά». «Μα οι Καθολικοί, του λέω, σιχάθηκαν τον Παπισμό και επιστρέφουν τώρα στην Ορθοδοξία. Καλά, όταν πήγε ο Πατριάρχης Δημήτριος στην Αμερική, οι ίδιοι οι Καθολικοί δεν φωνάζουν: «Ο Πατριάρχης είναι αληθινός Χριστιανός και ο Πάπας είναι έμπορας;» Δεν το έλεγαν με αγανάκτηση αυτό οι Καθολικοί; Τι μου λες ότι πάνε με πονηριά οι Καθολικοί να εισχωρήσουν στην Ορθοδοξία, για να την αλλοιώσουν κ.λπ.; Ο Θεός που είναι; Ο πονηρός μπορεί να κάνει προκοπή;».

Δυστυχώς ο δυτικός ορθολογισμός έχει επιδράσει και σε ανατολικούς ορθόδοξους άρχοντες και έτσι βρίσκονται σωματικά μόνο στην Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία του Χριστού, ενώ όλο το είναι τους βρίσκεται στη Δύση που τη βλέπουν να βασιλεύει κοσμικά. Εάν έβλεπαν τη Δύση πνευματικά, με το φως της Ανατολής, με το φως του Χριστού, τότε θα έβλεπαν το πνευματικό ηλιοβασίλεμα της Δύσης, που χάνει σιγά-σιγά το φως του νοητού ήλιου, του Χριστού, και προχωρεί για το βαθύ σκοτάδι. Μαζεύονται και συνεδριάζουν και κάνουν συζητήσεις ατελείωτες για πράγματα που δεν χωράει συζήτηση, που ούτε οι Άγιοι Πατέρες συζήτησαν εδώ και τόσα χρόνια. Όλες αυτές οι ενέργειες είναι του πονηρού, για να ζαλίζουν και να σκανδαλίζουν τους πιστούς και να τους σπρώχνουν άλλους στην αίρεση και άλλους σε σχίσματα, και να κερδίζει έδαφος ο πονηρός.

Και όλα αυτά από πού ξεκινούν; Δεν κάνει κανείς δουλειά πνευματική, έχει το λογισμό ότι είναι πνευματικός άνθρωπος και λέει μετά ανοησίες. Ένα παιδί με τη φυσική καθαρότητα του νου και με τη λίγη γνώση που έχει, θα σου πει σωστά πράγματα. Αντίθετα ένας με μεγάλη μόρφωση, με το μυαλό του καπνισμένο από τη δαιμονική επήρεια που έχει λάβει, σου λέει τα πιο βλάσφημα πράγματα.

Όποιος τροχάει συνέχεια με γνώσεις το μυαλό του και ζει απομακρυσμένος από το Θεό, το κάνει τελικά δίκοπο, και με το ένα μέρος σφάζεται σιγά-σιγά ο ίδιος και με το άλλο κόβει ανθρώπους με τις απόλυτες ανθρώπινες εγκεφαλικές λύσεις του. Η ανθρώπινη γνώση, όταν αγιασθεί, γίνεί θεία, τότε βοήθεια. Διαφορετικά είναι ανθρώπινη αντιμετώπιση, μυαλό, κοσμική λογική. Το σκέτο μυαλό είναι μπαστούνι σιδερένιο, δίχως μαγνήτη, που χτυπάει τα μέταλλα, για να κολλήσουν, και αυτά τσαλακώνονται και δεν κολλούν.

Αυτός είναι ο σημερινός κόσμος. Όλα τα πράγματα τα βλέπουν με την ξερή λογική. Αυτή η λογική είναι καταστροφή. «Η γνώσις φυσιοί» δεν λέει; Άμα δεν έχει θείο φωτισμό κανείς, η γνώση είναι άχρηστη, φέρνει καταστροφή.  

Πηγή Υλικού:

Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου, Με πόνο και αγάπη για το σύγχρονο άνθρωπο, Λόγοι Α΄, Ιερό Ησυχαστήριο «Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος», Σουρωτή Θεσσαλονίκης, 2002

Επιλογή υλικού

Αικατερίνη Διαμαντοπούλου, Υπεύθυνη υλικού των Ιστοχώρων του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων